نام اصلی : میر احمد سید فخری نژاد
زادگاه : فومن
ملیت : ایرانی
تاریخ تولد : 3 آذر 1325
محل زندگی : کرمانشاه، شیراز و تهران
بیشتر...
شهرت: شیون فومنی
تاریخ وفات: شهریور 1377
علت فوت: بیماری کلیوی
محل دفن: رشت، سلیمانداراب
تعداد فرزندان : 4
میر احمد سید فخری نژاد ملقب به شیون فومنی، یکی از شاعران خطه شمال کشور ایران است. او در تاریخ 3 دی 1325 در شهر فومن گیلان به دنیا آمد. شیون فومنی علاوه بر شاعری به کار معلمی، داستان کوتاه، فیلم نامه و شعر و ادبیات کودکان نیز مشغول بوده است. از ایشان اشعاری به زبان های گیلکی و فارسی به یادگار مانده است. اشعار ایشان در قالب کتاب هایی به چاپ رسیده است. به رودخانه در بهار، خیال گرده گیج، کوچه باغ حرف، یک آسمان پرواز و از تو برای تو از جمله این مجموعه ها هستند. ایشان در شهریور سال 1377 در سن 52 سالگی به دلیل بیماری کلیوی از دنیا رفتند. آرامگاه شیون در بقعه سلیمان داراب رشت قرار دارد.
شیون فومنی (Shivan Foomani) شاعر شالیزاران شمال تحصیلات ابتدایی خود را در شهر زادگاهش گذراند. بعد از آن به دلیل کوچ به شهر کرمانشاه، دوران دبیرستان تا دیپلم را در آنجا گذراند. شیون در شهر کرمانشاه با افراد ادبی و شاعر همچون عباس درویشی و جعفر درویشیان ارتباط داشت.
آقای فومنی در سال 46 وارد نهاد آموزشی سپاهی دانش در شهر طارم شد. بعد از آن به استخدام آموزش و پرورش شهر مازندران درآمد. شیون تا سال 1351 به کار معلمی و تدریس در شهر مازندران و بعد از آن در شهر رشت ادامه داد. ایشان در سال 76 بازنشسته شدند.
شیون فومنی در سال 1351 ازدواج کردند و دارای 4 فرزند به نام های کاوه، آنک (دختر قصیده نذر)، دامون و حامد شدند.
اشعار شیون به زبان های بومی گیلکی و محلی سروده می شد. او اشعاری نیز به زبان فارسی سرود و در شعر معاصر تاثیر زیادی گذاشت. شیون فومنی، این اشعار را در قالب غزل، دوبیتی و منظومه نوشت. اشعار او در غافلگیری روایت، زبان و توصیفات بسیار قوی بوده است. سروده های شیون حاکی از دو ویژگی است؛ جدی و طنزگو. در اشعار او همیشه بیانی طنز نهفته و قابل لمس بوده است. او برای ابراز طنز از ضرب المثل های عامیانه، کنایه و توصیف و شخصیت پردازی استفاده می کرده است.
محبوبیت در میان مردم؛ شیون لقب مردمی ترین شاعر گیلان را به خود اختصاص داده بود. او در اشعار گیلکی خود از حکایت های فولکوریک محلی استفاده زیادی می کرده است. اصطلاحات و کنایات بومی در این مورد دخالت زیادی داشتند.
شیون فومنی اشعار گیلکی زبان خود را، در قالب یک نوار کاست صوتی به مخاطبانش ارائه داد. این نوار کاست ها با نام "گیله او خان" زبانزد بسیاری از مردمان شمال کشور شد. گفته شده محبوبیت شیون در میان مردمان شمال به قدری بالا بوده که مجموعه اشعار او مانند شاهنامه فردوسی و دیوان حافظ، در بسیاری از خانه ها به چشم می خورده است.
اشعار فارسی فومنی، به دو سبک شعر نو و کلاسیک سروده می شد. غزل های او در زمره ممتازترین غزلیات قرار می گرفت. مجموعه پیش پای برگ، برگزیده ای از اشعار فارسی او بوده است و شامل مثنوی، غزل، دوبیتی، رباعی، شعر نو و سپید می باشد. این شعرها، از دوران 40 سالگی تا 70 سالگی شیون می باشد. مجموعه یک آسمان پرواز نیز برگزیده ای از اشعار فارسی شیون است.
رودخانه در بهار اشعار سپید و نوی شیون، به همراه مقدمه ای از دیدگاهش به شعر فارسی می باشد.
شاعر گیلکی کشورمان از سال 1372 به بیماری کلیوی و نارسایی آن دچار شدند. به همین دلیل برای درمان خود، به شهر تهران آمدند. در همان دوران بیماری در تهران، به تحصیل در رشته ادبیات فارسی پرداختند؛ و موفق شدند تا لیسانس ادبیات را از دانشگاه تربیت معلم دریافت کنند.
شیون فومنی پس از چند سال دست و پنجه نرم کردن با بیماری کلیوی، در سال 77 از دنیا رفتند. طبق وصیتش، او را در کنار مزار میرزا کوچک خان جنگلی در بقعه سلیمان داراب شهر رشت به خاک سپردند.
-شال آدم خور آهو اَمیشین
واشک لنگه ی یاهو امیشین
تشنه ی خونه جه بس خانه خرس
واوه خو دسته یا چاقو امیشین
جه کروج گرمه بجه ناله آیه
کره خاب دندره جاکو امیشین
نه زمین دزدیه نه دانه حرام
رابانه قسمت کاهو امیشین
دوره اُزبکه نوحَ دوخانید
ارمنی دس دره پارو امیشین
رو به قبله نهبو گفتیدی خلق
کره خنده دره گازو اَمیشین
پاخاری داشتیدی شال و سوکوله
نهبو اَ پا او پا رو اَمیشین
خالیه شانه جه بار تکودو
بالکا اورسنه چانچو اَمیشین
بزئیم جوفتو بوخوردیم ماله موفت
سر به قربانه شکم بو امیشین
جوانی داغه بیده بیم کوچیکی
پیری گهواریه نانو امیشین
گیله درمان بوکودیم دردسرا
ایفاقه گر نوبو دارو امیشین
مرگه نسخه خوکه ره آبا دهیم
باطله سحرا بو جادو اَمیشین
ترجمه به فارسی:
آهوی ما همانند شغالِ آدم خور است
مرغ حق ما مانند باشه (دلیجه) است
آن قدر خانه خراب تشنه ی خون است
چاقوی ما دسته ی خودش را برید
از انبار برنج ناله ی برنج زودرس می آید
برنج کوب ما در حال خواب دیدن است
نه زمین دزدی (غصبی) است و نه دانه حرام
کاهوی ما نصیب لیسه ها می شود
دوره اُزبک است نوح را صدا کنید
پاروی ما به دست ارمنی است (بیگانه کنترل ما را بدست گرفته است)
رو به قبله بود مردم می گفتند
گازو (کسی که دندان های جلویش بیرون است و همیشه خندان به نظر می آید) ی ما می خندد
شغال و خروس با هم درگیری داشتند
این پای ما روی آن پای ما بود (بی تفاوت بودیم)
شانه از فشار بار خالی است
چوب باربری ما (دسته ی) زنبیل را پاره می کند
مفت خوردیم و جفت زدیم
سر ما به قربان شکممان بود
داغ جوانی را در کودکی دیده بودیم
تاب (ی که بین دو درخت بسته می شود) ما گهواره پیری است
درد سر را به روش سنتی درمان کردیم
داروی ما تاثیر نداشت
برای از بین بردن خوک کاغذ مرگ در آب انداختیم
جادوی ما تبدیل به سحر باطل شد
- رو به قبله دوعا درمان چی کونه؟
بتمرگ و بعله قوربان چی کونه؟
کو واسی دکلایه، درّه پورابه
فیلا چمچه مره آب دان چی کونه؟
آه ناره به ناله سودا بوکونه
ویشتایی بمرده دندان چی کونه؟
حلا خو هرچی بتر حرف حیساب
نوشت لنگا کوتا دامان چی کونه؟
کبچی لبچِه دینه گِه آق قزنا باخ
که خدا مردی اَ سامان چی کونه؟
موشت به پیشانی و دس به سفره یه
شکم گوشنه جا ایمان چی کونه؟
یکشی یا صدتا جیگاه توشکه زنه
خاش والیس خانه مهمان چی کونه؟
آهویا گِه بدو … تازی یه گه: بتاز
جوجو وَروَر بایه میدان چی کونه؟
خودا خطّم نخانه کار نداری
فارِسه تازه به دوران چی کونه؟
بدا می در جِکا آجور دیچینید
واکوده کوره ره چشمان چی کونه؟
عزبی بختره پِئره بدا زن
خانه سر دامادِ فرمان چی کونه؟
وامرازِه معرکه گیری اَمه رِه
سَرَ پیری گاز فوروشاَن چی کونه؟
خاک بسر میدانا بی مردی بوکوشت
پوشت خیمه می ره افغان چی کونه؟
بی خودی شوئن دره آسمان می داد
کافر راسته موسلمان چی کونه؟
ترجمه به فارسی:
آدم در حال مرگ را دعا و درمان چه می کند؟
بتمرگ و بله قربان چه می کند؟
کوه باید فرو ریزد تا درّه پر شود
فیل را با چمچه آب دادن چه می کند؟
آه ندارد تا با ناله سودا کند
برای کسی که از گرسنگی مرده دندان چه می کند؟
حالا به هر چه بدترش حرف حساب
برای پای نوشت دامن پُرچین چه می کند؟(دامن کوتاه با شخصی که پا های بلند و باریک مانند پرنده نوشت دارد چه تناسبی دارد؟!)
چانه در رفته به لب ور آمده می گویدآقارو
کدخدا منشی این جا چه می کند؟
مشت به پیشانی و دست به سفره است
پیش آدم گرسنه ایمان چه می کند؟
به آهو می گوید بدو به تازی می گوید بتاز
آدم مذبذب داخل میدان شود چه می کند؟
کار نداشته باشی خدا را هم بنده نیست
تازه به دوران رسیده چه می کند؟
بگذار پشت دریچه ی من آجر بچینند؟
برای کور شفا یافته چشم چه می کند؟
عزبی بهتر است تا پدر به آدم زن بدهد
برای داماد سر خانه فرمان چه می کند؟
معرکه گیری شایسته ما نیست
سر پیری دندان درآوردن و جشن به پا کردن چه می کند؟
میدان بیچاره از حضور یک مرد خالی است
پشت خیمه داد و فغان برای من چه می کند؟
بی خودی داد من به آسمان می رود
در راسته ی کافران مسلمان چه می کند؟
- پهلوان نیه او کس کی سرد آهین چومانه
یکشی سنّاره خو نعش سرا ماشین دووانه
سنگین سنگانه لبله کونه خو سینه زنه
لخت و سخت بازار روزانه آیه زنجیر اورسنه
پهلوان منم کی جان بی نفس دال به دال کارا درم
پهلوان منم کی نانه گرماگرم می مرا خانه برم
پهلوان نیه او کس کی مجمه پاره کونه
یا علی گوفتنه امرا خوره بازار واکونه
پیچ خوره میدانه دوران فاگیره
مردم روزیه ناحق جا گیره
پهلوان منم کی جان بی نفس دال به دال کارا درم
پهلوان منم کی نانه گرماگرم می مرا خانه برم
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%86_%D9%81%D9%88%D9%85%D9%86%DB%8C
لینک کوتاه
http://ketabch.in/a/3482
