کتاب رومئو و ژولیت

یادداشت مترجم
درباره ی نویسنده
نقش آفرینان
پرده ی  اول
پرده ی  دوم
پرده ی  سوم
پرده ی چهارم
پرده ی  پنجم
 

رومئو و ژولیت، سرشار از تقابل ها

رومئو و ژولیت اثر معروف و شاهکار قرن شکسپیر، شاعر و نویسنده انگلیسی است که احتمالا کمتر کسی در دنیا باشد که نام این اثر را نشنیده باشد. هرکسی حداقل به عنوان یک مثال عاشقانه یک بار جایی رومئو و ژولیت را جایی شنیده است.

وقتی می خواهیم سراغ نقد و تحلیل کتاب های بزرگی از نویسندگان بزرگ برویم، ناخودآگاه دست و پایمان سست می شود. گرچه اصل نقد این چنین است که آن اثر را فارغ از صاحب اثر و دوستداران و بدخواهان آن، مورد بحث قرار دهیم. از این رو در این مقاله سعی داریم سراغ یک شاهکار ادبیات نمایشی برویم.

این اثر فوق العاده را می توان در ردیف اولین نوشته های شکسپیر دانست، اما ظاهرا شکسپیر در اویل نوشتن نیز بسیار پخته بوده، چرا که کمتر می توان جزء مدح چیزی از رومئو و ژولیت گفت. این کتاب که به شکل نمایشنامه نوشته شده است در دهه پنجاه قرن 16 نگارش شده است؛ بنابراین به نوعی می تواند یک تاریخ زنده از آن دوران انگلستان باشد. گرچه بن اصلی داستان خود تاریخی جدا و کهن دارد که ریشه آن در ایتالیا می باشد؛ اما فضایی که داستان را روایت می کند و قلمی که با آن روایت می شود فضای دیگری را رقم زده است.

مهمترین ویژگی که نه تنها این اثر، بلکه اکثر آثار شکسپیر دارد این است که قلم او مانند یک چرخ خیاطی فوق حرفه ای عمل می کند و چنان اجزای مختلف داستان را به یکدیگر پیوند می دهد که با هیچ چیز نمی توان تار و پود آن را از هم جدا کرد. این پیوندها آن چنان قوی است که شما نمی توانید حرکتی و سخنی جز در آنچه نمایشنامه گفته شده تصور کنید. با این حال انواع نمایش ها با روش های مختلف از این اثر روی صحنه رفته است.

اثری که هزار بار روی صحنه رفته است

داستان رومئو و ژولیت تقریبا یک داستان مشخص و رمانتیک است که احتمالا آن را بدانید. این اثر در بسیاری از کشورها و در بسیاری از زمان ها روی صحنه رفته است. به نوعی گروه تئاتری وقتی می توانند ادای عالی و حرفه ای بودند بکنند که بتوانند یکی از نمایشنامه های شکسپیر مانند رومئو و ژولیت را به درستی اجرا کنند؛ اما به راستی وقتی داستان را می دانیم و جزء جزء واقعیات داستان برای اهالی ادب مشخص است، بنابراین چرا و چگونه ممکن است اجرای چند صد باره آن جذاب باشد؟

پاسخ در این است که شکسپیر در رومئو و ژولیت و در سایر نمایشنامه هایش قدرت را روی موضوع و خط سیر داستان نمی گذارد. بلکه او بیشترین هنرش را در به هم پیوستن اتفاقات و دیالوگ های جالب و شیرینش نشان می دهد. به این ترتیب رومئو و ژولیت توانسته برای 5 قرن و بیشتر جذابیت خود را حفظ کند. مهمترین ویژگی این سبک نوشتار در به هم پیوستگی عجیب دیالوگ ها و شخصیت های داستان است. به قدری داستان دارای فرم قوی می باشد که نمی توان از آن به سادگی گذشت. درست مانند آبی روان است که میتواند طوفانی به پا کند و هر جایی را در خود حل کند.

یک ویژگی دیگر رومئو و ژولیت در این است که این کتاب و نمایشنامه از گستردگی بالایی در محتوا برخوردار است؛ یعنی شکسپیر دنبال هدف کلی در داستان نمی باشد. رومئو و ژولیت از اهداف ریز در دل داستان تشکیل شده است که تقریبا هیچ تناسبی با یک دیگر ندارند و نمی توان در آن رگه هایی از برنامه ریزی و پشت سر هم قرار دادن این اهداف دید. به نوعی به معنی واقعی کلمه شکسپیر در رومئو ژولیت یک زندگی واقعی آفریده است.

جریان یک زندگی واقعی

شما می توانید فردایتان را برنامه بریزید اما نمی توانید آن را ببنید، یا آن را احساس کنید. این دقیقا آن چیزی است که در رومئو و ژولیت می بینیم. این کتاب به شکل بسیار جذابی تلفیقی از تمام تضادهایی است که در زندگی می بینیم. نور و تاریکی، بدشانسی و خوشبختی، کمدی و تراژدی. شکسپیر هر کدام از این ها را لزوما در دیالوگ ها و داستان جریان نداده است بلکه آن را در اصل وجودی رومئو و ژولیت خورانده است؛ یعنی یکی را در متن، دیگری را در شخصیت پردازی و آن یکی را در سبک نوشتن پرورانده است. این چنین است که ما در سبک نوشتن شاهد فراز و فرود از سبک تراژدی به رمانتیک و از آن به کمدی هستیم. این قدرت نوشتن و فضاسازی ماورایی شکسپیر است. این کتاب و نمایشنامه به ما می فهماند خیلی بهتر است که در یک زمینه قوی بود تا این که در چند زمینه قدرت داشت. شکسپیر به عمد یا سهوا با محتوا کاری ندارد و نمی خواهد سخن خاصی را به مخاطب القا کند. درست مانند یک آهنگ بی کلام. او دوست دارد که زندگی را به رخ بکشد و بفهماند زندگی فارغ از هر معنی و مسلکی زیباست.

به قلم: مرتضی ملک جاری