کتاب فلسفه و عرفان مفید است یا مضر؟

" فلسفه  و عرفان " / مفید است یا مضر ؟

کتاب حاضر به نویسندگی علی قنبریان از انتشارات میراث فرهیختگان منتشر شده است.

عرفان و فلسفه از علومی است که درباره مباحثی چون توحید، جهان هستی، معاد، و... معارفی را ارائه کرده است. معارف مطرح‌شده در این دو علم، همواره بین اندیشمندان مورد بحث، گفت‌وگو، و مقایسه با نقل (قرآن و روایات) بوده است.

جدال کهن میان عقل و نقل، با عناوین مختلفی همچون «نزاع اصولیون و اخباریون» یا «نزاع فلاسفه و فقها» و... همچنان پُررونق و پرطرفدار است. نفسِ چنین جدالی تا آن‌جا که وجهه علمی داشته باشد، نه‌تنها مضرّ نیست، که بستر شکل‌گیری نگاه‌های جدید نیز خواهد بود؛ اما آن‌جا که شکل‌ و شمایل نزاع و نبرد به‌خود می‌گیرد،‌ زیان‌بار خواهد بود.

دیدگاه‌های مختلفی نسبت به عرفان و فلسفه و اندیشمندان آن دو، از گذشته تاکنون وجود داشته است. برخی تعریف و تمجید کرده و به موازات نقل، از عرفان و فلسفه استفاده کرده و حتی در تبیین و تفسیر برخی از آیات و روایات و رفع ابهام از آن‌ها، به این دو تمسک جسته‌اند. برخی اعتنایی به آن‌ها نداشته و اکتفاء به نقل (قرآن و روایات) کرده و برخی نیز اقبالی به آن‌ها نداشته بلکه معارف آن‌ها را مضرّ دانسته و بزرگان آن‌ها را زندیق و کافر خوانده‌اند. به طور کلی سه دیدگاه در رابطه با عرفان و فلسفه مطرح است. از گروه اول با عنوان «تعدیل»، از گروه دوم «تفکیک» و از گروه سوم «تکفیر» نام برده شده است.

دو تن از دانشمندان تأثیرگذار و پُرکار اسلامی که در علوم اسلامی صاحب تألیفات بسیاری هستند، آیت‌الله شیخ جعفر سبحانی و ملا محمدکاظم هزارجریبی می‌باشند. در این نوشتار با مراجعه مستقیم به آثار و مکتوبات این دو شخصیت، نظریات و آراء آن‌ها را بررسی کرده و دیدگاه آنان را نسبت به عرفان و فلسفه تحلیل و بررسی کرده‌ایم. روش تحقیق نیز کتابخانه‌ای و به‌صورت توصیفی_ تحلیلی است.

 

در بخشی از کتاب می خوانیم : 

" آیت‌اللّه سبحانی _برخلاف ملا محمدکاظم هزارجریبی که از تکفریان محسوب شده و به هیچ‌وجه با عرفان و فلسفه سازش ندارد_ دیدگاه معتدلی نسبت به این دو علم داشته و در آثار خویش  از گفتار و نظریات آن‌ها در مباحث مربوط به تفسیر قرآن و به‌ویژه کلام استفاده کرده و به ‌آن‌ها استشهاد می‌کند. به عنوان نمونه می‌توان به بداهت وجود خداوند متعال و استنباط این حقیقت از آیات قرآن، با استناد به گفتار عرفا اشاره کرد.  ایشان زندگانی برخی از عرفا و فلاسفه را مورد مداقه قرار داده و از آن‌ها تمجید می‌کند؛ همچون ملا حسینقلی همدانی نجفی از فقهای امامیه و از حکمای عارف سالک. "