کتاب صوتی همسایه ها

نقد و بررسی داستان همسایه ها

معرفی کتاب

داستان همسایه ها روایتی از خانواده کوچک گنجشک هاست که بر روی بام خانه زوج جوانی لانه دارند و در همسایگی آنها بوته ای گل سرخ زندگی می کند. قصه از گفتگوی مادر با جوجه های کوچکش آغاز می شود و جهان را از نگاه آن موجودات کوچک خواهیم دید. اندرسن در این داستان با به کار بردن تمثیل هایی از قبیل گل سرخ، زیبایی و دوستی در کنار رنج، غم و مرگ  داستانی ساخته است تا به مخاطب خود بگوید در کنار تمام ناملایمتی های روزگار باز هم آنچه پایدار است دوستی و محبت است و این تنها چیزی است که باعث جاودانگی تو می شود. بوته گل سرخ استعاره ای از همین جاودانگیست که از همان ابتدای قصه با نگاه زیبایی که به دنیا و همسایگانش داشت در هیچ یک از ناملایمتی های روزگار سر خم نکرد و همچنان زیبا باقی ماند و پاداش این محبت منزل جاودانگی او در کنار شخص بزرگ و در قصری زیبا بود.

اندرسن در داستان هایی که برای کودکان خلق می کند هیچ گاه سعی نداشته که دنیا را در زیبایی و آرامش مطلق نشان دهد او می خواهد به کودکان و آینده سازان بگوید که زندگی مانند یک خواب خوش نیست که هر روز آن را در شادی سپری کنید. ما در زندگی مرگ عزیزانمان را خواهیم دید، ما در زندگی ناملایمتی، فقر، جنگ و بدی را خواهیم دید اما در کنار همه اینها باید آنگونه به دنیا نگاه کنیم که مانند بوته گل سرخ در نظرمان چیزی جز زیبایی نباشد.

برشی از زندگی خالق جوجه اردک زشت

هانس کریستین اندرسن نویسنده قصه های کودکان و پدر ادبیات کودکان است. او که خود نیمی از دوران زندگیش را در فقر گذرانده بود توانست صدای کودکانی باشد که در زمان حیات او در شرایط سخت زندگی به سر می بردند و کار برای کودکان در فضاهای آلوده کارخانه ها اجبار بود. اندرسن به واسطه شرایط خاصی که در زندگیش تجربه کرده بود مانند از دست دادن پدر، دیوانه شدن پدر بزرگ، ازدواج مادر و آواره گی های خود که هیچ گاه از ذهنش پاک نشد توانست پس از سی سالگی روشی نو در نوشتن قصه ابداع کند که سبب شهرت او شد.  شهرت او با چاپ قصه هایی برای کودکان در سال 1835 و بداهه گویی در سال 1836 آغاز شد و او را به اوج شهرت رساند.

پدری برای تمام کودکان

هانس کریستین اندرسن حدود 2220 داستان تخیلی نوشته است که به 150 زبان زنده دنیا ترجمه شده است. زاد روز تولد او ( 2 آوریل 1805) را روز جهانی کتاب کودک نامیده اند. او به دلیل سختی های زیاد در زندگی دارای شخصیتی صبور و رنج کشیده بود و این شخصیت با ترکیب احساسات و ذوق سرشار در نوشتن او را به نویسنده ای مبدل کرده بود که با خلق آثارش نگذارد کودکان دوران خود و آیندگان مبتلا به رنج ها و گرفتاری هایی همچون کودکی او شوند. او تمام شیوه های خود را برای رسیدن به هدفش که رها کردن کودکان از غم بود به کار می برد تا آثاری خلق کند که بدون شک می توان گفت نیمی از آنها شاهکارهای ادبیات کودک و نوجوان می باشند. درون مایه داستان های او بر روی افکار عمومی و جامعه بسیار تاثیر گذاشته بود و همین امر باعث شد تا به او لقب " پدر ادبیات کودکان " را بدهند.

رفتنی با شکوه

آندرسن در بهار سال 1872 بر اثر صدمه سختی که دیده بود به بیمارستانی در کپنهاگ منتقل شد. او قبل از مرگش از آهنگسازی خواست تا برای مراسم تدفینش آهنگی بسازد او در این باره می گوید:" بیشتر کسانی که در مراسم تدفین مرا بدرقه خواهند کرد کودکان هستند. ضربات موسیقی را برای قدم های کوچکشان هماهنگ کن". او بعد از مرگش در کپنهاگ به خاک سپرده شد.

نقد و بررسی

چند وجهی بودن یک اثر ادبی یکی از رازهای ماندگاری آن است. وجوه و صورت های مختلف یک اثر ادبی باعث می شود مخاطبان فراوانی از هر رده سنی را در برگیرد. آثاری که در طی سال ها محبوبیت خود را از دست نداده اند پیام هایی برای مخاطب دارند که مخصوص گروه خاصی از انسان ها در یک زمان مشخص نیست بلکه پیام های آنها درباره درد ها، آرزوها و نیاز های همیشگی بشر است. آثار هانس کریستین اندرسن از این دست آثار است. او با استفاده از تمثیل به وقایع داستانش شکل هنری داده است تا اثرش را از بعد زمان و مکان رها کند این کار باعث شده است که آثار او تاویل پذیری بیشتری پیدا کرده و  به زبان عامه مردم نزدیک تر باشد و این امر باعث شده تا با داستان های او به آسانی ارتباط برقرار کنند.

یکی دیگر از ویژگی های آثار اندرسن جان بخشی به حیوانات است که همان فابل می باشد. او با شخصیت دادن به حیوانات، گیاهان و طبیعت باعث ایجاد تمثیل های فانتزی شده است که نمونه آن را در کتاب کلیله و دمنه نیز مشاهده می کنیم.

میراثی جاودان

قصه های اندرسون اگر چه ظاهرا برای کودکان نوشته شده است اما در پس ظاهر ساده آن پیام های اخلاقی بسیاری نهفته است که بزرگسالان را به اندیشه وا می دارد. اندرسون در اکثر داستان هایی که خلق کرده است همواره چند اصل را رعایت کرده است که اگر آنها را کنار هم قرار دهیم خواهیم فهمید که مانند زنجیری به یکدیگر متصل هستند و این حلقه ها، ایمان به خداوند، پیروزی نهانی خیر بر شر، اعتقاد داشتن  به روح جاویدان داشتن و زندگی پس از مرگ، استقامت و پایداری در برابر سختی ها و بهره گرفتن از فکر برای غلبه بر مشکلات است، می توان گفت این آموزه ها همان درس های کودکی اندرسون است که می خواسته آن را برای نسل های بعد به یادگار بگذارد.

داستانی برای کودکان گذشته

بسیاری از مخاطبان داستان های اندرسون بر این باورند که داستان های اندرسن برای کودکان نیست بلکه او آنها را برای پدر و مادر های آنها گفته است همان کودکان گذشته تا بتوانند این نوع نگاه به زندگی را به کودکانشان بیاموزند. به عنوان نمونه در داستان همسایه ها گنجشکان کوچک از همان ابتدا تحت تاثیر نگاه مادر به زندگی بودند حتی بعد از تمام سفرهایی که کردند و افراد دیگر را ملاقات کردند بازهم همان نگاهی را به دنیا داشتند که مادر برای آنها ساخته بود. اندرسن به پدر ها و مادرها می گوید که دنیا آن چیزی است که شما برای کودکانت خواهید ساخت و شما هستید که به آنها زیبایی های دنیا و نوع نگاه به دنیا را خواهید آموخت.

داستان های اندرسن با طعم کلیله و دمنه

کلیله و دمنه با قرن ها فاصله از داستان اندرسن اما با حال هوایی یکسان است. داستان های کلیله و دمنه هم  اینگونه است که همواره می خواهد به مخاطب پندی داده شود و نگاهی متفاوت و تجربه هایی جدید را به مخاطبان خود نشان دهد. به عنوان نمونه در باب دوستی کبوتر، زاغ، موش، باخه و آهو نیز مانند داستان همسایه های اندرسن تصویری از دوستی و محبت را در مقابل مخاطب خود می گذارد و می خواهد بگوید تا زمانی که در کنار یک دیگر نباشید و خوبی را برای بقیه نخواهید نمی توانید زندگی کنید. این همان مسئله ای است که هزاران کتاب در این باب و برای زندگی اجتماعی و تاثیر زندگی ما بر زندگی دیگران نوشته شده است و هنوز هم بسیاری از متخصصان در تلاش برای فهماندن این اصل مهم به انسان ها هستند. اما می بینید که در یک داستان کوتاه چه در قرن های پیش و چه در زمان  حضور اندرسن تنها در چند صفحه و با ساده ترین زبان این اصل مهم بیان شده است.

چرا باید برای فرزندامان قصه بگوییم؟

هدف اندرسن از نوشتن برای کودکان کاستن رنج هایی بود که این دنیا برای کودکان رقم زده است و به زیبایی از پس این هدف والا بر آمده بود. حالا پدر و مادرها برای ادامه دادن راه اندرسن تنها کار کوچکی که می توانند برای فرزندان خود انجام دهد قابل تحمل کردن این دنیا و نشان دادن وجه های مختلف آن به فرزندان خود است اما با زبانی که آن را بفهمند و درک کنند. همان چیزی که اندرسن خود در کودکی ازآن محروم بود. او با قرار دادن خوشبختی و روی سیاه زندگی در کنار هم، قصد داشته تا به کودکان بگوید که این نگاه شماست که دنیا را زیبا می کند، و به پدر و مادر های آنها بگوید که این شما هستید که با ایستادن در کنار کودکانتان و نشان دادن دریچه زیبای زندگی به کودکانتان از آنها نسلی پیروز خواهید ساخت.

من در نابودی درختان نقشی نخواهم داشت!

خواندن بعضی از کتاب ها را باید مانند دارو برای تمام افراد تجویز کرد. در انتها من هم به عنوان یک دوست پیشنهاد می کنم به شنیدن کتاب همسایه ها به قلم هانس کریستین اندرسن به ترجمه جمشید نوایی با صدای نرگس موسی پور که توسط انتشارات ماه آوا منتشر شده است را در سایت کتابچین از دست ندهید. و فرصت خوانش دیگر آثار اندرسن که در سایت کتابچین موجود می باشد را از دست ندهید. با این کار به قطع نشدن درختان کمک می کنید و هم دنیای زیبایی برای خود و کودکانتان خواهید ساخت.

به قلم مینو مرتضایی