دانلود کتاب سفرنامه ی ابن فطومه

معرفی کتاب

"سفرنامه ی ابن فطومه"
کتاب حاضر اثری از نجیب محفوظ می باشد که با ترجمه ای از جواد اصغری، توسط انتشارات کیان افزار منتشر شده است.
نجیب محفوظ نویسنده‌ی مشهور مصری، در ایران نسبت به دیگر نویسندگان عرب شناخته شده تر است. شاید این به‌دلیل شهرت کلی او در سراسر جهان داستان و شاید هم به‌دلیل جایزه‌ی نوبلی باشد که در سال 1985  از آن خود کرد. در هر حال این نویسنده هم مانند بسیاری از داستان نویسان دیگر دنیا که آثارشان به فارسی ترجمه شده در ایران به درستی شناخته نشده است چون ترجمه آثار او اولاً تابع یک نظم منطقی نبوده و ثانیاً مهم ترین آثارش از دید مترجمان پوشیده مانده است. اگر بخواهیم نگاه درستی از نجیب محفوظ به‌دست آوریم ابتدا باید سه گانه او و سپس رمان «اولاد حارتنا» را خوانده باشیم. اما ترجمه‌ی این سه گانه به‌دلیل حجم زیاد، وجود بن مایه های فرهنگی مصر در آن و پیچیدگی های تعبیری، کار ساده ای نیست و ترجمه‌ی «اولاد حارتنا» نیز به‌دلیل محتوای ایدئولوژیکش شاید به سرانجام مطلوبی نرسد. در هر حال مثل بسیاری از منتقدان و مترجمان حوزه ادبیات، من هم معتقدم اثر ادبی باید به زبان اصلی خوانده شود تا برداشت صحیح و شفافی از اثر ادبی و نویسنده آن حاصل گردد. اما چاره چیست؟ در هر حال این یک توقع آرمانی است نه واقعی.
اگر بخواهم در یک جمله نجیب محفوظ را به خواننده‌ی ایرانی معرفی کنم باید بگویم «محفوظ بیشتر متفکر است تا روایتگر». مطالعات، رشته تحصیلی (فلسفه) و عادات نویسندگی او گواه همین مطلب است. گاه بین خلق دو اثر او چند سال فاصله افتاده و مشغولیت او در این فاصله‌ی زمانی فقط مطالعه و تفکر بوده است. اندیشه ورزی در حوزه دین، سیاست، طبقات جوامع، استعمار، نظریه های اجتماعی و روانشناسی، خلقت بشر، آینده‌ی انسان، پایان جهان و حتی موضوعاتی چون داروینیسم و تکامل موضوعاتی است که به‌روشنی در رمان های محفوظ دیده می شود. از آن بالاتر، موضع‌گیری این رمان نویس در قبال این مسائل فکری، فلسفی و متافیزیکی هر خواننده ای را به فکر فرو می برد. این اندیشه ورزی محفوظ حتی در اثر کلاسیک او یعنی «سه گانه‌ی قاهره» نیز بسیار بارز و برجسته است.
اما داستان پیش رو تحت عنوان «سفرنامه ابن فطومه» در واقع معارضه ای برای «سفرنامه ابن بطوطه» است. ابن بطوطه معروف شرح سفر خود را در مکان به نگارش در آورده است اما محفوظ – که بسیار متعهد به خلق یک سنت ادبی جدید بر مبنای فرهنگ دیرین عربی است – اکنون در این رمان سفر خود را در «زمان» پیش می گیرد. او در این رمان به ادوار مختلف تاریخ فرهنگ و تمدن بشر سفر می کند و جست‌وجوی انسان از یک آرمان یا آرمانشهر را به نمایش می کشد که ممکن است هرگز به آن دست نیابد. البته خوانندگان این اثر ممکن است این نقد را هم به رمان پیش رو داشته باشند که این اثر چندان پرورانده نشده و در حدّ یک طرح داستانی باقی مانده است. من هم به‌عنوان مترجم همین عقیده را دارم. اما این اثر چنان جذابیتی در حوزه‌ی فلسفه تاریخ یا داستان‌های فلسفی دارد که ارزش ترجمه و خواندن و معرفی کردن را دارد.
از ویژگی های این اثر داستانی، نگاه ناقدانه‌ی نویسنده به اوضاع فرهنگی ـ اجتماعی جهان اسلام است. او آنچه در جهان اسلام به‌ویژه کشور مصر می بیند به‌صراحت به زبان می آورد و تعارض ها و تناقض های رفتاری افراد ظاهراً متدین کشور خود را به نمایش می کشد، بنابراین در مواردی که او نام «سرزمین اسلام» را می آورد در واقع رویکردی انتقادی به مردم و حاکمیت کشور خود دارد. از طرفی انتقاد او از شیوه های حاکمیت سوسیالیستی نشانه روشنی برای عدول او از نگارش های سوسیالیستی است که در نخستین آثارش نمودار است.

در بخشی از این کتاب می خوانیم :
"قافله در تاریکی سحرگاهی که بشارت نور می‌داد به‌حرکت درآمد. از ترک سرزمین مشرق و وداع با آن، قلبم به درد آمده و بغض حزن و ‌اندوه در گلویم گیر کرده بود. ستارگان بر بالای سرمان گرد آمده بودند و به ما زل زده بودند و ما هم به آن‌ها چشم دوخته بودیم. بی‌صبری می‌کردم. گویی به پنج سال پیش باز گشته ام که از خیانت مادر و معشوق و حاکم شکست خورده بودم. دیگربار، مسافری شده بودم که به سرزمین‌ها و نوشتن دیده‌ها و خاطرات می‌اندیشد. اما کجاست آن دل و عقل؟ با خود می‌گفتم‌ این ستاره‌ها از عروسه و فرزندانم به من نزدیک‌ترند. قافله‌ها می‌روند و دارایی‌ها و آرزوها را با خود می‌برند. پس غم‌ها و‌اندوه‌ها را که حمل کند؟ تاریکی محو می‌شد و صحرای بی پایان کم کم زیر نور خورشید خودنمایی می‌کرد. می‌دانی در وطن از من چه می‌گویند؟ چرا بار دیگر با قانی بن حمدیس سفر نکردم؟ مسافر! بهترین کار آن است که ببینی و بشنوی و  ثبت کنی و از آزمودن و تجربه کردن بپرهیزی. باید آرزوها و رویاهای سرزمین جبل را زنده کنی. باید داروی شفابخش را برای وطن ببری. "