دانلود کتاب ماهی سیاه کوچولو

نقد رمان ماهی سیاه کوچولو

معرفی اجمالی ماهی سیاه کوچولو

ماهی سیاه کوچولو داستانی برای کودکان است. صمد بهرنگی آن را در سال 1346 نوشت و انتشارات کانون پرورش فکری کودک و نوجوان در سال 1347 آن را منتشر کرد. قصه در مورد ماهی کوچکی است که میخواهد برای دیدن دریا خطر کند و سفری دور و دراز را تجربه کند. کتاب ماهی سیاه کوچولو در ششمین نمایشگاه کتاب کودک در بلون ایتالیا موفق به دریافت جایزه شد و همچنین جایزه بی ینال براتیسلاوای چک اسلواکی را در سال 1969 دریافت کرده است. این کتاب به زبان های مختلف دنیا نیز ترجمه شده است.

کوتاه از زندگی صمد بهرنگی

صمد در سال 1318 در تبریز متولد شد. در سال 1334 به دانشسرای مقدماتی رفت و دو سال بعد فارغ التحصیل شد. او در سن 18 سالگی کار معلمی را آغاز کرد. اگر بخواهیم از زندگی تحصیلی او بگویم در سال 1337 به دانشگاه تبریز برای تحصیل در رشته ادبیات و زبان انگلیسی رفت و در سال 1341 از دانشگاه فارغ التحصیل شد. زندگی سیاسی او از همین سال آغاز شد او ابتدا معلم دبیرستان بود اما به جرم حرف هایی که به مذاق حکومت خوش نمی آمد او را به دبستان فرستادند. بعد از آن با افزایش فعالیت های سیاسی او پایش به دادگاه رسید که تبرئه شد؛ اما ساواک همواره او را زیر نظر داشت تا اینکه در سن 29 سالگی به طرز مشکوکی در رودخانه ارس غرق شد و جسدش را چند روز بعد از آب گرفتن و در گورستان امامیه تبریز دفن شد. او اولین کسی بود که در زمینه ادبیات کودک و نوجوان فعالیت داشت و برای بچه ها داستان می نوشت نگاه او به ادبیات کودک و نوجوان بسیار متفاوت بود.

نگاه صمد بهرنگی به ادبیات کودک و نوجوان

صمد بهرنگی نگاه متفاوتی به ادبیات کودک و نوجوان دارد. او معتقد است که دیگر وقت نصحیت های تکراری به کودکان تمام شده است. کودکان باید از دنیای پیرامون خود آگاه باشند باید بدانند که پدرشان چگونه خرج زندگی را در می آورد. باید آگاه باشند که در جامعه کودکانی هستند که هیچ گاه رنگ خوشبختی را نمی بینند. چرا باید به کودکانمان بگوییم دروغ گفتن بد است در حالی که در جامعه اینگونه نیست. او در مقاله ای می گوید: " ادبیات کودکان نباید مبلغ (محبت و نوعدوستی و قناعت و تواضع) از نوع اخلاق مسیحیت باشد. باید به بچه گفت که به هر آنچه و هرکه ضد بشری و غیرانسانی و سد راه تکامل تاریخی جامعه است کینه ورزد و این کینه باید در ادبیات کودکان راه باز کند."

نقد رمان

قصه ماهی سیاه کوچولو روایتی است برای بچه ها که در لایه های پنهان آن درس هایی برای بزرگتر ها دارد. داستانی کاملا تمثیلی که با زبان کودکان گفته شده است اما زیر ساختی بزرگسالانه دارد. ماهی داستان صمد درست است که مانند هزاران ماهی دیگریست که با او زندگی می کنند اما چندین وجه تمایز برجسته دارد که از جمله آنها تفکر، اراده و آگاهی است. با اندیشیدن او داستان آغاز می شود در داستان اینگونه گفته می شود که چند روزی ماهی کوچک در فکر است و بعد از چند روز به مادر خود می گوید می خواهم آخر جویبار را پیدا کنم؛ و این آغاز عصیان او بر علیه زندگی یکنواخت است و یا به عبارتی دیگر این آغاز حرکت به سمت کمال است. آغاز هر عصیان با مخالفت همراه است اما اراده قهرمان کوچک داستان نمی گذارد هیچ نیروی خارجی او را از تصمیمش منصرف کند و سفر خود را آغاز می کند.

شخصیت ها

شخصیت های داستان به دو دسته منفی و مثبت تقسیم می شوند. شخصیت های منفی داستان افرادی هستند که در مقابل قهرمان داستان می ایستند که حتی در این داستان مادر ماهی سیاه کوچولو در این دسته قرار می گیرد؛ و شخصیت های مثبت افرادی هستند که در کنار قهرمان به داستان حضور دارند که به دوست ماهی سیاه کوچولو می توان اشاره کرد و همین طور پسر بچه چوپان که با کشتن خرچنگ جان ماهی سیاه کوچولو را نجات داد.

از منطق الطیر تا در جستجوی نمو

اگر بخواهیم به صورت تطبیقی داستان ماهی سیاه کوچولو را با دیگر آثار مشابه او مقایسه کنیم اول چیزی که به ذهن می رسد منطق الطیر عطار است. داستان سی مرغ که به همراه سیمرغ می خواهند به سمت کمال حرکت کنند و می بینیم که هریک از پرندگان برای رسیدن به قله قاف که محل زندگی سیمرغ است بهانه هایی می آورند و ترس از تغییر دارند در ماهی سیاه کوچولو هم میخوانیم که ماهی کوچک داستان ما نیز در پی رفتن به دریاست که می توان گفت برابر با همان قله قاف است و این حرکت به سوی کمال است. خالی از لطف نیست که  اشاره ای کنیم به انیمیشن در جستجوی نمو که داستان ماهی کوچکی را روایت می کند که درصدد رفتن به دریاست.

ماهی و مرغ دریایی که در جستجوی کمال بودند

داستان ماهی سیاه کوچولو و جاناتان مرغ دریایی زاده فرهنگ و اندیشه ای متفاوت هستند. این دو اثر تلاش نویسنده های آنها صمد بهرنگی و ریچارد باخ برای توصیف سمبلیک از فضای رئال آن زمان است. کشمکش قهرمانان این دو داستان در واقع به تصویر کشیدن جدال انسان های آن دوره با شرایط اجتماعی است که خواهان رسیدن به آزادی و کمال هستند. حال چرا این بیان از شرایط در دسته ادبیات کودک قرار میگیرد. همان طور که در بالا از نگاه بهرنگی درباره ادبیات کودک گفتیم می توانیم بفهمیم که هدف او آگاه کردن کودکان دوران خود است او با خلق شخصیت ماهی سیاه کوچولو می خواهد نشان دهد که بزرگ شدن و رسیدن به روشن فکری زمانی حاصل می شود که از کودک خود یعنی همان ناتوانی و به کار نبردن اندیشه خارج شویم؛ و این زمانی به وقوع می پیوندد که کودک از همان کودکی به شناخت از دنیای پیرامون و جامعه خود دست یابد.

کشف حقیقت

ماهی کوچک داستان صمد از خانواده ای فقیر است که در عادات مکرر و سنت های منجمد محاصره شده اند. قهرمان داستان با دیدن این چنین وضعی تصمیم می گیرد خود را از این بند رها کند و همین تصمیم آغاز رفتن او به سوی کمال است. می رود که با ترس هایش رو به رو شود می رود تا جهان پیرامونش را بشناسد. او سفری را آغاز می کند تا بزرگ شود. در انتهای داستان بعد از رسیدن قهرمان ما به دریا با خودش می گوید: " مرگ خیلی آسان می تواند الان به سراغ من بیاید؛ اما من تا می توانم زندگی کنم نباید به پیشواز مرگ بروم. البته اگر یک وقت ناچار با مرگ رو به رو شدم که می شوم _ مهم نیست؛ مهم این است که زندگی و یا مرگ من، چه اثری در زندگی دیگران داشته باشد... " این جمله خود شاهدی ست برای کشف حقیقت زندگی توسط قهرمان کوچک داستان و پایانی با شکوه برای آن است.

هدف بهرنگی از خلق ماهی سیاه کوچولو

بهرنگی از یک طرف به نادانی و بی رحمی گروهی می تازد و از طرف دیگر شجاعت و همت برخی را به تصویر می کشد. او می خواهد به خواننده بیاموزد که چگونه باشد: برود، کشف کند، باترس هایش رو به رو شود، از مرگ نهراسد و زندگی کند. ماهی سیاه کوچولو بسیار به شخصیت خود صمد بهرنگی نزدیک است همان طور که زندگی کوتاه او را مورد مطالعه قرار می دهیم می بینیم که او هم همواره در حرکت بوده و آرام نشستن با روحیه او جور نبوده است. صمد بهرنگ در این داستان می خواهد به کودکان بگوید زندگی را باید از کسانی آموخت که در زندگیشان حرکت و تلاش کردند. هدف دیگر او این است که بگوید باید با بدی مبارزه کرد، مبارزه ای که باعث زنده ماندن است. این مبارزه گاه با تفکر است و گاه با اسلحه است قهرمان داستان او، این بار با اندیشه به مبارزه با یکنواختی و گیر کردن در چرخه تکرار زندگی رفته است. در پایان داستان او می گوید که همواره: در این راه پرخطر، رهروانی آگاه و متفکر وبا اراده قدم خواهند گذاشت.

" ماهی پیر قصه اش را تمام کرد و به دوازده هزار بچه و نوه اش گفت: دیگر وقت خواب است بچه ها بروید و بخوابید. یازده هزار و نهصد و نود و نه ماهی سیاه کوچولو" شب بخیر" گفتند و خوابیدند. مادر بزرگ هم خوابش برد، اما ماهی سرخ کوچولویی هر چقدر کرد خوابش نبرد، شب تا صبح همه اش در فکر دریا بود."

ویکی پدیا کتاب ماهی سیاه کوچولو

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87_%DA%A9%D9%88%DA%86%D9%88%D9%84%D9%88

من در نابودی درختان نقشی نخواهم داشت!

خواندن بعضی از کتاب ها را باید مانند دارو برای تمام افراد تجویز کرد. در انتها من هم به عنوان یک دوست پیشنهاد می کنم خواندن کتاب ماهی سیاه کوچولو به قلم صمد بهرنگی که توسط کتابچین منتشر شده است را در سایت کتابچین از دست ندهید. با این کار هم به قطع نشدن درختان کمک می کنید و هم نگاهتان به دنیای پیرامونتان عوض خواهد شد. توصیه دیگر من این است که این کتاب را چندین بار برای کودکانمان بخوانیم برای داشتن فردایی بهتر با حضور افراد آگاه و روشنفکربیشتری در جامعه .

به قلم مینو مرتضایی