دانلود کتاب کلیله و دمنه نصرالله منشی

نقد کتاب کلیله و دمنه

معرفی اجمالی کتاب کلیله و دمنه

اصل کتاب کلیله و دمنه به زبان سانسکریت هند است که در پنج باب به رشته تحریر در آمده بود. برزویه طبیب مروزی در زمان انوشیروان در سفری که به هند داشت به رونوشت از این کتاب پرداخت و این کتاب را به زبان پهلوی ترجمه کرد و چندین باب و حکایت به آن افزود. اصل کتاب شامل ده باب می باشد که با برگردان آن به زبان پهلوی پنج باب به آن افزوده شده است. در مقدمه ای که ابن مقفع درباره این سفر نوشته است که زمان بازگشت برزویه طبیب به جای دریافت پاداش از بزرجمهر خواست تا بابی در این کتاب را به او تعلق دهد که شرح حالی از زمان کودکی او تا آن ساعت از زندگانیش باشد.

در سه قرن اول هجری، بسیاری از کتاب های مشهور پهلوی که حاوی مطالب تاریخی، ادبی، مواعظ و مسائل علمی بود به عربی ترجمه شد که از جمله مهم ترین آنها کلیله و دمنه بود که توسط ابن مقفع به عربی ترجمه شد و این آغاز تحول بزرگ در الفاظ و مفاهیم عرب بود که به ایجاد سبک ساده و مرسل انجامید. در قرن چهارم رودکی آن را به نظم در آورد که در آغاز مقدمه مصحح با چند بیت که سروده ای از رودکیست آغاز می شود.

تا جهان بود، از سر آدم فراز کسی نبود از راه دانش بی نیاز

مردمان بخرد اندر هر زمان راه دانش را به هرگونه زبان

گرد کردند و گرامی داشتند تا به سنگ اندر همی بنگاشتند

 دانش اندر دل چراغ روشن است وز همه بد بر تن تو جوشن است

 بعد ها در اوئل قرن ششم ترجمه ای بلیغ توسط نصرالله منشی انجام گرفت که مشهور به کلیله و دمنه بهرام شاهی است.

 

مختصری از زندگانی نصرالله منشی

در سند های تاریخی اطلاعات دقیقی در مورد تاریخ تولد و محل تولد او وجود ندارد برخی او را اهل شیراز و عده ای او را اهل غزنین می دانند. مطالب به جا مانده از آن دوره نشان می دهد که نصرالله منشی از ابتدا با روشنفکران و بزرگان ادبی زمان خود معاشرت داشته است و همین امر باعث شد تا در جوانی به سمت دبیری دربار خسرو شاه ارتقا یابد. در کتاب " لباب الباب " از محمد عوفی نام او در ردیف وزرا آمده است. نکته برجسته زندگی او ترجمه ای با نثری شاهکار و فاضلانه از کلیله و دمنه می باشد که بسیار مورد توجه بزرگان ادب آن دوره قرار گرفته بود به طوری که 100 سال بعد از این ترجمه در کتاب پیش گفته شده توسط محمد عوفی درباره آن این چنین می گوید:" ... تا دور آخر زمان و انقراض عالم، هر کس رسالتی نویسد یا در کتابت تنوتی کند مقتبس فوائد او تواند بود، چه ترجمه کلیله و دمنه که ساخته است، دست مایه جمله کتاب اصحاب صنعت است و هیچ کس انگشت بر آن ننهاده است و آن را فتح نکرده و از منشآت پارسیان هیچ تتالیف آن اقبال ندیده است و آن قبول نیافته..." شوربختانه به دلیل حسادت نزدیکان مورد غضب پادشاه قرار گرفت و به زندان رفت او در زندان رباعی سرود و برای پادشاه فرستاد:

ای شاه مکن آنچه بپرسند از تو روزی تو دانی که نترسند از تو

اما متاسفانه هیچ گونه شفاعت در پادشاه اثر نکرد و او در زندان در گذشت.

 

نقد کتاب

لعنت بر دهانی که بی موقع باز شود!

اکثریت ما اولین خوانشمان از کتاب کلیله و دمنه داستان لاکپشت و مرغابی است که در کتاب فارسی دوران ابتدایی خواندیم. داستانی کوتاه که در اوج سادگی و روانی اولین درس زندگی را به یک دانش آموز دبستانی می دهد، هیچ گاه بی موقع صحبت نکن! که ممکن است جانت را به خطر بیندازد؛ جمله ای که اگر هزاران بار از افراد مختلف زندگیتان بشنوید به اندازه این داستان کوتاه تاثیر گذار نخواهد بود. با همین مقدمه ساده می توانیم دریابیم که ما با کتابی مواجه هستیم که محور اصلی داستان هایش اخلاق گرایی است. داستان هایی کوتاه با شخصیت های متنوع که خالق آنها با بکار گرفتن هر یک از آنها می خواهد نکته ای اخلاقی را برای خواننده در نهایت سادگی باز کند.

 

قصه گویی

ساختار داستان های کلیله و دمنه تو در تو (اپیزودیک) می باشد که دارای یک قصه ی اصلی و چندین حکایت فرعی است که در جهت پیشبرد و تکمیل داستان گفته شده است که همه ی آنها توسط راوی نقل می شود. جملات داستان در اکثر مواقع جنبه پند دارد. جمله هایی کوتاه با بار معانی بسیار زیاد که لازم است در اینجا به این نکته اشاره کنم که با انشای زیبای نصرالله منشی و تمثیل هایی دلپذیر به داستان ها و حکایات روحی تازه داده است.

 

جامعه حیوانی برابر با جامعه انسانی

به تصویر کشیدن جامعه انسانی توسط روابط میان حیوانات در بیشتر مواقع درک بهتری از جامعه به ما می دهد. جامعه ای که در کتاب کلیله و دمنه به تصویر کشیده شده است به گونه ای است که روابط حاکم در میان حیوانات برابر با روابط میان انسان ها در نظر گرفته شده است. حیواناتی که دارای شخصیت های مثبت و منفی هستند و توسط آنها مسائل اخلاقی، اجتماعی و حتی سیاسی بیان می شود. حکایت هایی که هدفشان تحلیل جامعه نیست بلکه می خواهد با این شیوه قصه گویی به تاثیر گذاری داستان هایش بیفزاید. به عنوان مثال در باب پنجم کتاب که شیر و گاو نام دارد نویسنده جامعه ای را توصیف کرده است و سپس با شخصیت پردازی های دقیق از افراد حاضر در داستان توانسته است تقابل مکر و راستی، عقل و نادانی را به زیبایی به تصویر بکشد.

 

آغاز ادبیات کودک و نوجوان

 از آنجایی که شاخه ادبیات کودک و نوجوان بسیار نوپا می باشد و سابقه های تاریخی نشان می دهد که به آن آنطور که شایسته است پرداخته نشده، اما می توان گفت ما در ادبیات کلاسیک آثار برجسته ای داریم که شامل حکایات و داستان هایی است که گویی نویسندگان طوری آن کتاب را به رشته تحریر در آورده اند که برای کودکان و نوجوانان نیز مناسب باشد. شاید بتوان گفت کلیله و دمنه جزء این دسته از کتاب ها بوده که برای کودکان و نوجوانان نیز کاربردی است. کتابی که برای تربیت کودکان و نوجوانان با نقل حکایت ها و داستانها آنها را با مسائل گوناگون آشنا کرده که باعث پرورش فکرو خلاقیت آنها می شود و ابزاری کاربردی در جهت رشد و تعالی آنهاست. مهارت ها و جنبه های مختلفی که یک کودک بعد از خواندن هر حکایت در کلیله و دمنه یاد میگیرد می تواند او را در حل مسائل، داشتن ذهنی پویا و خلاق، شناخت جهان اطراف خود و خالقش و بهره گیری از تفکر انتقادی کمک کند. نکته بسیار مهم دیگری که می توان به آن اشاره کرد اتصال کودک و نوجوان با ریشه های ادبیات فارسی و تقویت دایره واژگان و لغات اوست و آماده کردن ذهن آنها برای درک آثار پیچیده تر ادبیات کلاسیک فارسی است.

 

اقتباس های سینمایی و نمایشی

با توجه به اینکه ادبیات ایران سرشار از داستان ها و قصه های اساطیری می باشد که می تواند مورد استفاده فیلم سازان و انیماتور ها قرار گیرد. با این حال می توان گفت که آثار ساخته شده و خوب در ایران از تعداد انگشت های دست کمتر است و این جای تاسف دارد که با توجه به تعدد شخصیت های فراوان داستانی در ادبیات ایران که می توانند اسطوره کودکان ایرانی باشند اما هیچ کار فاخری در این زمینه ساخته نشده است. تنها انیمیشن ساخته شده بر اساس کلیله و دمنه در سال 1396 به کارگردانی علیرضا توکلی ساخته شده است که توانست در سال 2017 برنده جایزه ویژه هیئت داوران اورآسیا شود و همچنین در چندین جشنواره دیگر نامزد دریافت جایزه بهترین انیمیشن شود که از جمله آن می توان نامزدی در جشنواره های رولان بایکوف (ارمنستان)، کودکان کانادا (تورنتو)، جونیور فست (جمهوری چک)، نوزدهمین جشنواره بین المللی فیلم نوجوان سئول، کودک و نوجوان کلکته هند و کودک و نوجوان اصفهان را نام برد.

نسخه های موجود

نسخه های مختلفی از کلیله و دمنه موجود می باشد و همچنین این کتاب به زبان های مختلفی ترجمه شده است از جمله ی آنها نسخه های موجود در پاریس که توسط دی ساسی همراه با معلقه لبید بن ربیعة المخضرم به چاپ رسید؛ آلمان، بیروت، فرانسه، ایتالیا و قاهره از جمله مکان هایی هستند که کتاب کلیله و دمنه در آن ترجمه و چاپ شده است. در ایران نیز نسخه های مختلفی از این کتاب موجود می باشد و همین طور نسخه هایی که برای کودکان و نوجوانان با زبانی ساده برگردان شده است.

 

من در نابودی درختان نقشی نخواهم داشت!

خواندن بعضی از کتاب ها را باید مانند دارو برای تمام افراد تجویز کرد. در انتها من هم به عنوان یک دوست پیشنهاد می کنم خواندن کتاب کلیله و دمنه را در سایت کتابچین از دست ندهید. با این کار هم به قطع نشدن درختان کمک می کنید و هم نگاهتان به دنیای پیرامونتان عوض خواهد شد. علاوه بر این، کتاب می تواند بهترین گزینه برای قصه های شبانه ای باشد که مادران و پدران برای کودکان خود روایت می کنند.

لینک ویکی پدیا کلیله و دمنه

https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D9%84%D9%87_%D9%88_%D8%AF%D9%85%D9%86%D9%87

 

به قلم مینو مرتضایی