دانلود کتاب گلستان سعدی - ویژه دانش آموزان

نقد و بررسی کتاب گلستان سعدی

درباره کتاب گلستان-ویژه دانش آموزان

اصل کتاب گلستان  همان طور که مشخص است متعلق به سعدی ‘سخنور و شاعر’ و حکیم سرشناس شیرازی است که این نسخه از آن برای استفاده دانش آموزان به دست خانم معصومه امیرزاده گشوئیه تهیه و  توسط انتشارات عارف کامل عرضه شده است. از ویژگی های ممتاز این نسخه این است که دشواری های زبانی و نثر منحصربه فرد سعدی را بنا به سطح دانش و درک دانش آموزان با توضیحاتی برای ابیات و معانی و کلمات عربی، آسان و خواندی کرده است.

 

تاریخچه کتاب گلستان

کتاب گلستان سعدی در حدود سال 656 و بعد از کتاب بوستان نوشته شده است.

ویژگی های منحصربه فرد این کتاب:

• بازتاب دهنده وقایع تاریخی و اجتماعی
• تأثیر بر زبان فارسی
• نثر آهنگین و همراه با شعر
• حکایت های کوتاه و اندرزها و جمله های قصار و مثل

 

هشت (بخش) باب گلستان: نام هر باب  خود دعوت کننده به خواندن کتاب هست. با دیدن هریک از این سرفصل ها می خواهیم بدانیم سعدی چه چیزی از آن زمان  و تجربه های ناب خود با ما در میان می گذارد:

1. باب اول در سیرت پادشاهان
2. باب دوم در اخلاق درویشان
3. باب سوم در فضیلت قناعت
4. باب چهارم در فواید خاموشی
5. باب پنجم در عشق و جوانی
6. باب ششم در ضعف و پیری
7. باب هفتم در تأثیر تربیت
8. باب هشتم در آداب صحبت

 

تأثیر تألیفات سعدی

نثر موزون و مسجع در قرون پیش از سعدی رایج بوده است، اما آنچه سعدی به رشته تحریر درآورده به عنوان  سبک سهل و ممتنع شناخته می شوند که در عین سادگی دارای ویژگی های ادبی نیز هست که این امر باعث جذابیت و محبوبیت کتاب های وی در میان مردم عادی هم شده است.

به نظر بسیار از سعدی شناسان و افراد پژوهش گر تأثیر نوع کلام سعدی بر فارسی امروزی انکارناپذیر است. خود او در زمان حیات هم شهرت کسب کرده بود و آثار و تألیفاتش جای جای این کره خاکی را درنوردیده است و کتاب های سعدی اولین آثار زبان فارسی هستند که به زبان های اروپایی ترجمه شده اند. ازاین رو می توان گفت نوشته های سعدی معرف زبان فارسی به دنیا بوده اند و هستند.

این تأثیر تا بدان حد بوده است که شاعران و سخنوران معاصر سعدی نیز از وی الهام گرفته و پیروی می کردند مانند: همام تبریزی و نزاری قهستانی. و این پیروی و الهام حتی تا هند هم رفته بود و شاعرانی را تحت تأثیر قرار داده بود تا بدان حد که با یکی از آن ها یعنی امیر حسن دهلوی  لقب سعدی هند داده اند.

در ادبیات معاصر می توان از پروین اعتصامی نام برد که از سبک سعدی پیروی کرده است.

 

تأثیر بر فرهنگ غرب

گفتیم که آثار سعدی اولین کارهای ترجمه شده از نویسندگان زبان فارسی به زبان های اروپایی است. طنز و انتقاد رایج در نوشته های وی سبب شده بود که روشنفکران آن زمان به نوعی این دقت در اوضاع اجتماعی از زبان سعدی را مناسب حال و روزگار خود بیابند.

تأثیر در فرانسه:

ولتر فیلسوف اجتماعی معروف تحت تأثیر گلستان سعدی مطالبی نوشته است. یا ژان دو لا فونتن یکی از سرشناس ترین نویسندگان مطالب حکایتی زمان خود بدون کوچک ترین تغییر از حکایت های بیان شده در گلستان سعدی استفاده کرده است.

جالب تر شاید این باشد که ویکتور هوگو نیز از وی الهام گرفته است و یا حتی آندره ژید.

یا مثلاً دانشمند علم ریاضی کارنو، نام سعدی را برای نام دوم فرزند خود استفاده می کند که نام او این گونه بیان شده است: نیکولا سعدی کارنو، دانشمند علم ترمودینامیک و نوهٔ وی ماری فرانسوا سعدی کارنو، رئیس جمهور فرانسه در سال های ۱۸۸۷ تا ۱۸۹۴.

تأثیر در آلمان:

در آلمان هم همین گونه بوده است نویسندگان و متفکرین زیادی از سعدی درس گرفته اند. قسمتی از اشعار گوته شاعر معروف آلمانی  متأثر و اقتباس شده از گلستان و بوستان سعدی است.

تأثیر در آمریکا:

در قرن نوزدهم میلادی رالف والدو امرسون، شاعر و ادیب آمریکایی مقالات متعددی درباره سعدی می نویسد و توصیه های اخلاق سعدی را قوانین اخلاقی نام نهاده بود.

تأثیر در روسیه:

الهام های سعدی را  در آثار پوشکین از نویسندگان دوره نوین روسیه و ایوان بونین برنده جایزه ادبی نوبل می تواند دید.

• و تأثیر در شرق که برای هندوستان بیان شد و کشورهای فارسی زبان هم به طور حتم در این مقوله جای می گیرند.

 

 نکات جالب درباره گلستان

• گلستان خیلی سریع و در حدود پنج  یا شش ماه بعد از بوستان نوشته شده است .
• گلستان به ولیعهد فارس تقدیم می شود.
• قدیمی ترین نسخه کتاب گلستان تذهیب کاری شده است که در زمان حیاتش و البته به دست فرد دیگری نوشته شده است.
• نسخه ای که 70 سال پس از درگذشت سعدی نوشته شده است در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی در جوار حرم مطهر امام رضا (ع) نگه داری می شود.
• بااینکه نسخه های تصحیح شده گلستان از سال 1310 به بعد منتشرشده اند اما اولین نسخه چاپی و ترجمه شده آن در سال 1651 میلادی در آمستردام  منتشر می شود.  
• بسیاری از ضرب المثل های فارسی از حکایت های او گرفته شده است.
•  وزن های عروضی کتاب های سعدی: پرکاربردترین وزن "فعولن فعولن فعولن فعل ( با نام ‘متقارب مثمن محذوف’ یا وزن شاهنامه)" است که در حدود  26 درصد کل ابیاتی است که سروده شده است.
• وزن پرکاربرد دیگر "مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (با نام مجتث مثمن مخبون محذوف)" است که حدود 13 درصد را تشکیل می دهد.
• معروف ترین ابیات گلستان:

شاید بتوانید حدس بزنید که کدام ابیات هستند. در اینجا ترجمه انگلیسی آن هم آورده شده است که دانش آموزان علاقه مند وزن رعایت شده در این ترجمه راهم ببینند:

بنی آدم اعضای یکدیگرند
که در آفرينش ز یک گوهرند

چو عضوى به درد آورَد روزگار
دگر عضوها را نمانَد قرار

تو کز محنت دیگران بی غمی
نشاید که نامت نهند آدمی

 

Human beings are members of a whole,

In creation of one essence and soul.

 

If one member is afflicted with pain,

Other members uneasy will remain.

 

If you have no sympathy for human pain,

The name of human you cannot retain.

 

حکایت هایی از کتاب گلستان

سعدی که در مدرسه نظامیه بغداد تحصیل کرده و واعظ  بوده است با نکته بینی های ظریفی حکایت هایی را نوشته است که نشانگر همین موضع است:

• آشنا بودن وی با عبادت و مراسم مذهبی و درعین حال توجه به سبک زندگی سالم:

اندرون از طعام خالی دار

عابدی را حکایت کنند که شبی ده من طعام بخوردی و تا سحر ختمی در نماز بکردی. صاحب دلی شنید و گفت: اگر نیم نانی بخوردی و بخفتی، بسیار از این فاضل تر بودی.

اندرون از طعام خالی دار           تا درو نور معرفت بینی

تهی از حکمتی به علت آن           که پری از طعام تا بینی

شاید با خواندن این حکایت جلب باشد که بخواهیم بندانیم اگر سعدی در این روزگار که عادات غذایی و پرخوری فزونی یافته است، زندگی می کرد چه می گفت!

 

• نمونه ای از نکات اخلاقی و تجربی خود سعدی: حکایت شماره ۷ از باب دوم کتاب گلستان:
  یاد دارم که در ایام طفولیت متعبد بودمی و شب خیز و مولع زهد و پرهیز، شبی در خدمت پدر رحمةالله علیه نشسته بودم و همه شب دیده برهم نبسته و مصحف عزیز برکنار گرفته و طایفه ای گرد ما خفته. پدر را گفتم از اینان یکی سر برنمی دارد که دوگانه ای بگزارد چنان خواب غفلت برده اند که گویی نخفته اند که مرده اند! گفت جان پدر تو نیز اگر بخفتی به از آن که در پوستین خلق افتی.
  نبیند مدعی جز خویشتن را         که دارد پرده پندار در پیش
  گرت چشم خدا بینی ببخشند       نبینی هیچ کس عاجزتر از خویش

 

 

.

درباره سعدی

ابومحمّد مُشرف الدین مُصلِح بن عبدالله بن مشرّف نام کامل سعدی شیرازی است. وی در حدود سال  606 هجری قمری به دنیا آمد و پس از تحصیل و سفرهای طولانی به شیراز برمی گردد و در حدود سال 690 قمری هم از دنیا می رود و آرام گاه او در منطقه سعدیه شهر شیراز قرار دارد.

وقایع و حقایق تاریخی بسیاری در زمان سعدی روی داده است:

• زندگی وی هم زمان با حمله مغولان به ایران است.
• در سال 620 به بغداد برای تحصیل می رود.
• وی شاگرد سهروردی بوده است.
• از غزالی، سنایی، فردوسی تأثیر پذیرفته است.
• بر حافظ، گوته و بسیاری دیگر تأثیر گذاشته است.
• پدرش از مشاوران دربار اتابک فارس بوده است و به تعلیم علوم دینی اشتغال داشته است.
• وی  قران، صرف و نحو عربی، ، حدیث، فقه، طب، اصول، نجوم و فلسفه حكمت عملی   آموخته بود.
• پس از تحصیل شغل وعظ را برمی گزیند و به مناطق بسیار برای خطابه و ارشاد مردم سفر می کند، ازجمله به شام و حجاز و مصر.
• در حدود سال 655 به شیراز برمی گردد و نوشتن بوستان و گلستان را شروع می کند.
• در بازگشت از سفر حج در آذربایجان مدتی می ماند و با  دو برادر وزیر در درباره ایلخانی و شیخ صفی الدین اردبیلی ملاقات می کند.

 

 

آثار دیگر سعدی

• بوستان
• غزلیات
• اشعاری به زبان عربی

بعلاوه بوستان و گلستان در کتاب کلیات سعدی بقیه آثار هم آورده شده اند که عبارت هستند از: ترجیعات، مراثی، قصاید، ، ملمعات و مثلثات،، رباعیات، صاحبیه، و مفردات

 

دیگر افتخارات کتاب گلستان و تأثیرات  سعدی

ناگفته پیداست که موسیقی و تئاتر و دیگر هنرها بی تأثیر از این ستاد سخن فارسی نبوده اند.

ادبیات نوین و ادبیات کودکان هم بی تأثیر از آثار سعدی نیستند.

برای حسن ختام این نوشته دو نثر آهنگین آورده می شود که می توانید نکات گفته شده درباره سبک و اخلاق آثار سعدی را خود در آن ها ببینید:

• سه چیز پایدار نمانَد: مالِ بی تجارت و علمِ بی بحث و مُلکِ بی سیاست.
• دشمنی ضعیف که در طاعت آید و دوستی نماید؛ بدان! مقصود وی جز آن نیست که دشمنی قوی گردد؛ و گفته اند بر دوستیِ دوستان اعتماد نیست، تا به تملقِ دشمنان چه رسد! و هرکه دشمنِ کوچک را حقیر می دارد، بدان مانَد که آتشِ اندک را مُهمل می گذارد.

اگر نکته مبهمی در این دو قطعه می بینید می توانید با مراجعه به کتاب گلستان ویژه دانش آموزان که در سایت و اپلیکیشن کتابچین عرضه شده است، از آن کمک بگیرید.

 

ویکی پدیای کتاب گلستان:

https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D8%AF%DB%8C