دانلود کتابهای عنصری

چکیده

ابوالقاسم حسن بن احمد عنصری بلخی، شاعر فارسی گوی بلخی در سال 350 هجری قمری به دنیا آمد. او معروف به عنصری و ملک الشعرای دربار غزنوی بود. عنصری یکی از بزرگ ترین غزل سرایان و قصیده پردازان شعر فارسی است. از او 70 قصیده و 77 رباعی به جا مانده است. شعرای بعد او نسبت به عنصری موضع گیری های متفاوتی داشتند. عده ای مدیحه سرایی های او را نقد کردند و عده ای او را تحسین کرده و از او تاثیر گرفتند.

او شاعری حساب گر و عقل گرا بود و در آثارش کمتر نشانه های شاعرانگی دیده می شود؛ از همین رو بیشتر او را ناظم می دانند تا شاعر. استادی او در نظم و غلبه ی جنبه ی تعقل و استدلال در شعر است.

اشعار به جا مانده از او شامل قصیده، غزل، رباعی، قطعه، ترکیب بند و مثنوی است و بیشتر قصیده های او در ستایش سلطان محمود غزنوی و مسعود غزنوی است.

 

شرح کامل زندگی عنصری

عنصری بلخ در سال 350 هجری قمری در بلخ به دنیا آمد. امیر نصر برادر سلطان محمود غزنوی، او را به غزنه فراخواند. سلطان محمود غزنوی به وی توجه نشان داد. عنصری در سال 431 هجری قمری درگذشت.

او قصیده ای به اندازه ی نزدیک به 180 بیت سروده است که مجموع فتوحات سلطان محمود غزنوی به نظم است و در آخر این قصیده محمود غزنوی، حکم ملک الشعرایی عنصری را امضا کرده است.

اشعار بازمانده از عنصری به بیش از دو هزار بیت می رسد که به نقل از مجمع الفصحا اصل این ابیات سی هزار بیت بوده است. در قصیده ها و غزل های عنصری اصطلاحات حکمت و منطق هم وجود دارد. قصیده های عنصری بی مقدمه است و بیشتر به توصیف می پردازد. مهم ترین مثنوی های عنصری عبارتند از: وامق و عذرا، شادبهر و عین الحیات و سرخ بت و خنگ بت.

 

شیوه ی بیان شعری

زبان عنصری از نظر کهنگی های زبانی، به زبان شاعران عصر سامانی شباهت بسیاری دارد؛ اما عناصر عربی در سخن وی فراتر است. او بیشتر به سرودن قصیده های مقتضب و یا قصیده هایی با تغزل کوتاه، تمایل دارد. قصاید او مجموعا در 9 وزن متداول و پر کاربرد فارسی سروده شده است. نیمی از رباعیات او برعکس قصایدش دارای ردیف هستند. او به واج آرایی، ترصیع، جناس مضارع و زائد، سجع، اشتقاق، جمع و تقسیم، لف و نشر، تناسب و تضاد، سوال و جواب و حسن تعلیل توجه خاصی دارد. با اینکه شاعری مداح است به معانی عام و کلی نیز توجه دارد. به گونه ای که در امثال و حکم دهخدا 76 بار از اشعار او مثال آورده شده است.

مهم ترین عنصر بیانی در شعر عنصری، تشبیه است و او از انواع تشبیه، تشبیه بلیغ، تشبیه حسی، عقلی و خیالی بهره برد. عنصری اولین شاعری است که تشبیهات عقلی، وهمی و خیالی فراوانی را به کار برده و شاعران دیگر، در این شیوه از او پیروی کردند.

عنصری شاعری است بلند نظر، واقع بین، در مدیحه گویی معتدل، صاحب دانش های عقلی، اهل استدلال و دارای بینشی اشرافی است. تمام این ویژگی ها در آثارش هم نمود دارد.

 

 

او هر چند در صور خیال چندان توانا نیست و استاد دکتر شفیعی کدکنی سهم او را در انحطاط صور خیال شعر فارسی، بزرگ می داند؛ در مدیحه سرایی و خلق مضامین مدحی و تناسب الفاظ و جمله ها و معانی از شاعران بزرگ فارسی است و استاد بدیع الزمان فروزان فر او را بزرگ ترین استاد قصیده پرداز و مدح سرای قرن پنجم می داند.

مبنای سخن عنصری، بر عواطف و احساسات شاعرانه نیست. شعر وی از لطافت شاعرانه بی بهره است؛ اما خلق مضامین مدحی و آمیختن برخی از مفاهیم شعری با بعضی تمثیل ها و رنگ استدلال دادن به معانی غزلی و مدحی از شاخص های سخن او است.

عنصری به شعر دو شاعر عرب، ابو تمام و متنبی، علاقه مند بوده است و بعضی مفاهیم شعری آنان را نیز به شیوه های تازه ای اقتباس کرده و به شعر فارسی تبدیل كرده است.

شعر عنصری همانند شعر دوران سامانی و غزنوی، شعری است محکم، با صلابت و با لحنی حماسی؛ علاوه بر متانت شخصی او، حال و هوای غالب بر دربار محمود که حال و هوایی جنگی و اصرار بر جهاد دینی بوده، نیز بی شک در این امر موثر بوده است.

دسته ای از شاعران علاقه مند به سبک و شیوه ی بیان عنصری بودند و از او تاثیر گرفته اند مانند؛ منوچهری دامغانی، قطران، امیر معزی، ازرقی و خاقانی. بخش مهمی از قصاید فارسی، از نظر مفاهیم و شیوه های بیانی و وزن و قافیه و شکل قصیده، تحت تاثیر قصاید سه شاعر نامدار عصر غزنوی؛ عنصری، فرخی و منوچهری بوده است و به سبب شهرت و اعتبار عنصری، از میان این سه نفر، عنصری بسیار مورد توجه قرار گرفته است. ناصر خسرو که عنصری را از نظر دیدگاه اخلاقی به باد انتقاد گرفته، به لحاظ شیوه و قدرت بیان، او را تحسین کرده است.

خاقانی هم که جز سنایی به شاعر دیگری اعتقاد نداشته است، عنصری را به چشم استاد و رقیب شعری نگریسته است.

 

ویژگی های زبانی

• عنصری در مقام خطاب و ندا، مکرر از حرف "یا" استفاده کرده است. این حرف در خطابه های او، 30 بار به کار رفته است.
• اشباع مصوت های کوتاه در شعر عنصری بر خلاف شعر دوران سامانی اندک است.
• افزودن حرف "به" به حروف و اسامی دیگر در شعرش مکرر دیده می شود؛ مانند به هنگامِ، به نزدِ و به وقتی که.
• واژه های کهنه ی فارسی در شعر عنصری به نسبت از شعر شاعرانی چون ناصر خسرو و اسدی طوسی کمتر است.
• واژه های دشوار و مهجور عربی نیز در شعر او کم است. میزان واژه ها و ترکیبات عربی در شعر او در مجموع همانند سایر اشعار قرن پنجم است.
• او در اشعارش تنها از شاعرانی چون رودکی، حسان، ذکری، فرزدق و جریر نام برده است.
• در شعر عنصری به موازات عناصر دینی، عناصر ملی و ایرانی هم با نسبتی کمتر دیده می شود.
• عنصری از شاعرانی است که در مجموع در مدیحه سرایی، اعتدال را رعایت کرده است. حتی اگر عنصری را با فرخی که معاصر او است، مقایسه کنیم، ستایش های او از محمود به حقیقت نزدیک تر است.

 

نمونه هایی از اشعار عنصری بلخی

• من گفت نیارم که تو ماهی صنما

روشن بتو گشت ماه و ماهی صنما

من شاه جهان مرا تو شاهی صنما

فرمانت روا بهر چه خواهی صنما

• رفت از ماه فروردین جهان فر

چو فردوس برین شد هفت کشور

 

ویکی پدیای عنصری

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%86%D8%B5%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%AE%DB%8C

 

آثار عنصری

• قصاید عنصری
• رباعیات عنصری
• ابیات پراکنده ی مثنوی های عنصری
• مجموعه آثار عنصری

---

 

آثار عنصری که در کتابچین موجود است

1. کتاب مجموعه آثار عنصری
2. کتاب قصاید عنصری
3. کتاب رباعیات عنصری
4. کتاب ابیات پراکنده مثنویها عنصری