چکیده
فیض کاشانی حکیم و عارف و شاعر ایرانی در قرن چهاردهم هجری در کاشان به دنیا آمد. او شاگرد افراد معروفی چون ملا محمد تقی مجلسی، شیخ بهایی، میرداماد و ملاصدرا بود. فیض داماد ملاصدرا شد. او شاگردان گران قدر بسیاری تربیت کرد، مثل محمد باقر مجلسی، سید نعمت الله جزایری و قاضی سید قمی نام برد. او تالیفات زیادی داشت که از جمله آثار او می توان به رباعیات فیض کاشانی، غزلیات فیض کاشانی، دیوان اشعار فیض کاشانی، نو گویه ها و تفسیر صافی را نام برد.
زندگینامه محسن فیض کاشانی
جوانی و اوایل زندگی فیض
محمد محسن فیض کاشانی حکیم، عارف و شاعر شیعه مذهب است که در دوران صفویان می زیست. نام اصلی او محمد محسن و به نام ملا محسن معروف شده است. همچنین وی را با تخلص فیض می شناسند. او سال ۱۰۰۷ هجری قمری در کاشان، در یک خانواده دانشمند-که در آن عصر مشهور به یادگیری بودند- چشم به جهان گشود.
فیض، خواندن و نوشتن را نزد پدرش آموخت. پدر او یک کتابخانه غنی داشت و همین باعث شد که فیض از کتاب های مختلف بهره مند باشد. فیض در سنین ابتدایی زندگی، پدرش را از دست داد اما تحصیلات را رها نکرد و مطالعه آثار مختلف را نزد عمو و دایی خود ادامه داد.
سفرهای فیض
او در آغاز بیست سالگی برای ادامه تحصیلات به اصفهان رفت. در آن زمان اصفهان مرکز سکونت بسیاری از علما و عارفان بود و فیض نیز به خوبی توانست از این موقعیت بهره جوید. پس از یک سال، فیض به شیراز سفر کرد تا زیر نظر ماجد بحرانی به مطالعه حدیث و فقه بپردازد.پس از مرگ ماجد بحرانی، فیض به اصفهان بازگشت و این بار یادگیری فلسفه را در حلقه شیخ بهایی و زیر نظر میرداماد آغاز کرد.
فیض پس از مدتی به مکه رفت و با شیخ محمد فرزند حسن بن زین الدین عاملی ملاقات کرد. او در این ملاقات از شیخ محمد اذن روایت نقل حدیث را گرفت و پس از مدتی مجددا به وطن بازگشت و به نقاط مختلف کشور سفر کرد. پس از مدتی، فیض به قم سفر کرد تا مجددا نزد ملاصدرا به یادگیری رشته های مختلف بپردازد. او ۸ سال زیر نظر ملاصدرا به یادگیری علوم مختلف پرداخت و سرانجام با یکی از دخترهای ملاصدرا ازدواج کرد. او و همسرش پنج فرزند به نام های محمد معین الدین احمد، علیه بانو (ام الخیر) ، سکینه (ام البر) و سکینه (ام سلمه) داشتند. در میان فرزندان او، محمد پا جای پای پدر گذاشت و به علم الهدی معروف شد. محمد همچنین نویسنده معادن الحکمی است. فیض به همراه ملاصدرا به شیراز بازگشت و و دو سال در آن شهر اقامت داشت. سپس به کاشان بازگشت و به تدریس مشغول شد و شاگردان زیادی تربیت کرد.
فیض شاگرد افراد نامداری چون ملا محمد تقی مجلسی، شیخ بهایی، میرداماد و ملاصدرا بوده است و از این افراد در علوم فقه و تفسیر، فلسفه و عرفان بهره جسته است. او شاگردان گران قدری را نیز مانند محمد باقر مجلسی، سید نعمت الله جزایری و قاضی سید قمی تربیت کرده است. فیض تالیفات فراوانی دارد که از جمله این تالیفات می توان به رباعیات فیض کاشانی، غزلیات فیض کاشانی، دیوان اشعار فیض کاشانی، نو گویه ها و تفسیر صافی اشاره کرد. شاگردان او تالیفات متعددی دارند. می توان از تالیفات شاگردان او، بحارالانوار از علامه مجلسی را نام برد.
با توجه به آثار فیض، می توان از او به عنوان یک عالم، دانشمند و عارف پرکار یاد کرد اما فیض به مرکز توجه بودن علاقه نداشته و گوشه گیری و تصوف را ترجیح داده است. بر اساس نقل قول های صاحب نظران، آثار فیض نشان دهنده دغدغه های او در زمینه اخلاق معنوی اسلامی است که با افکار ارسطویی، افلاطونی و عرفان شرقی آمیخته شده است. فیض در مسائل فقهی نیز آرای مستقلی داشته و این ادعا از آثار او نیز کاملا نمایان است. او مسلط به سرودن اشعار در زبان های فارسی و عربی بود. از ایشان آثار و غزلیات بسیار زیادی به جای مانده است.
نظرات فیض
از مشهور ترین مشارکت های فیض کاشانی در فلسفه اسلامی، گفتمان وی بر روی تصاویر باستانی است. فیض با قرض گرفتن از عقاید افلاطون، به دنبال ترسیم رابطه بین دنیای معنوی و مادر و چگونگی برهم کنش آن ها با توجه به اراده الهی بود. او در کتاب کلمات مکنونه به درک نظری از دانش و تاثیرش بر رابطه بین فردی و درک خود از رمز و راز الهی می پردازد. فیض بر اهمیت هوشیاری به عنوان نوعی رابطه که ممکن است فرد با روح خود ایجاد کند، تاکید داشت و فضیلت هوشیاری را به پنج مرحله تقسیم می کرد.
فیض بیشتر عمرش را مشغول یادگیری، تدریس و تالیف آثار گوناگونی بود. اولین اثر خود را هجده سالگی شروع کرد و تا آخر عمر 83 ساله خود، نزدیک به 200 اثر در علوم مختلف از خود به جای نهاد. او در ترویج مذهب شیعه نقش مهمی داشت. هم اکنون از میان آثار متعدد فیض، فقط 116 اثر به جای مانده است. همچنین دیوان اشعار فیض کاشانی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، به دست یکی از نوادگانش به چاپ رسید.
ملا محسن فیض کاشانی سال 1090 هجری قمری در کاشان چشم از جهان فرو بست. او را در قبرستانی که زمینش را از قبل خریداری و وقف کرده بود، به خاک سپردند. آن قبرستان هم اکنون به قبرستان فیض مشهور است.
جملات و اشعار زیبای ملا محسن فیض کاشانی
- به عشقت دل نهادم زین جهان آسوده گردیدم
- در عشق دوست چون قدمم استوار شد، سر در رهش بباد دهم هرچه باد باد
- چو در برم نباشی عبثم، ثمر ندارم
- کافر عشقم، اگر غیر تو کس باشد مرا
- جان به وصالت دهم گر تو بخوانی مرا
ویکی پدیای فیض
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%84%D8%A7_%D9%85%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D9%81%DB%8C%D8%B6_%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C
آثار و کتاب های فیض کاشانی :
تفسیر صافی، شوق مهدی ، الوافی ، الشافی ، نوادر الاخبار فیما یتعلق باصول الدین ، مفاتیح الشرایع، سفینة النجاة ، علم الیقین، دیوان اشعار، شافی، نخبه، ندبه، مکاتیب، مفاتیح، تفاسیر، سفینة البحار ، منهاج النجاة ، ابواب الجنان ، حق الیقین ، جلاء العیون ، جلاء القلوب ، قرة الاصول ، شراب طهور ، اصول عقاید ، اصول اصلیه ، بشارة الشیعه ، معتصم الشیعة ، توحید، تنویر، تشریح، شرائط الایمان ، حلاصة الاذکار ، اخوان الصفا ، دهر آشوب ، دفع بلیات ، رفع آفات ، معیار ساعات ، لب حسنات ، وسیله ابتهال ، منتخب، فتوحا ، منتخب غزلیات ، منخت اوراد ، ترجمه طهارة، ترجمه صلاة ، ترجمه زکوة ، ترجمه حج، شهاب ثاقب ، فهرست علوم، معراف، اصول ، تعییت حقوق ، حقایق و اسرار دین ، ثنای معصومین، حقیقت علم و علما ، شرح صحیفیه سجادیه ، رساله ثبوت، ولایت ، اختلاف مذاهب ، تعیینحق ، غزلیات ، مسمیات، مثنویات، جبر و تفویض ، جبر و اختیار ، عوامل ملا محسن ، اجوبه مسائل لئالی، حوتشی ، المحجبه البیضاء
آثار فیض کاشانی که در کتابچین موجود است
- کتاب نوگویه ها
- کتاب دیوان اشعار فیض کاشانی - مجموعه آثار
- کتاب غزلیات فیض کاشانی - دیوان اشعار
- کتاب رباعیات فیض کاشانی - دیوان اشعار