کتاب معرفت شناسی و فلسفه علم

"معرفت شناسی و فلسفه علم"
کتاب حاضر اثری از محمود رضاقلی می باشد.
با آنکه معرفت شناسی و متمم آن فلسفه علم مقدمه ای ضروری بر هر گونه پژوهش علمی و فلسفی درباره جهان و انسان است، متأسفانه در بسیاری از کشورها اهمیت کافی به آن داده نشده است؛ حال آنکه معرفت شناسی و فلسفه علم راه پژوهش نظری را در حوزه های گوناگون معارف بشری هموار می کند و تضمینی است بر ثمر بخشی آن در دستیابی به حقایق. معرفت شناسی یا نظریه شناخت از روشها و منابع و مراحل شناخت هستی و روند دریافت حقیقت سخن می گوید و راه تحقیق و تفکر صحیح علمی و فلسفی را می گشاید؛ فلسفه علم، ساماندهی شناختها و تکمله ای ضروری بر معرفت شناسی است که از فلسفه وجودی، ماهیت، کلیات، تاریخچه و روش شناسی ویژه علوم و معارف بشری بحث می کند. پیش از نقد و ارزیابی جهان بینی های گوناگون و بینش های سیاسی و اجتماعی باید دید آگاهی های انسان در باره جهان پیرامون چگونه بدست می آید و چگونه دسته بندی شده و پیشرفت و تحول نموده است. معرفت شناسی به سنجش انتقادی دیدگاه های موجود فلسفی و اجتماعی کمک می کند و نشان می دهد که هر کدام از این دیدگاه ها چگونه و در چه مرحله ای از پروسه شناخت شکل گرفته اند؛ فلسفه علم رابطه متقابل این دیدگاهها با علوم و معارف بشری و روشهای آنها را کشف می کند.

در بخشی از این کتاب می خوانیم:
"دعوت قرآن به شناخت تجربی – تعقلی جهان واقعی بیرونی (طبیعت و جامعه/تاریخ) هم جنبه و جهت نظری دارد و هم جنبه و جهت عملی. پس از آنکه اذهان بسوی فهم نظم عینی حاکم بر امور واقع و کشف حقیقت هستی هدایت شدند، عمل فردی و اجتماعی انسان با نظم عینی جهان هماهنگ گشته و بسوی حقیقت رهبری می شود. تجربه از آغاز تا پایان به روند شناخت پیوسته است. پیوند علم و عمل، ویژگی برجسته و آشکار روش شناسی قرآن است؛ اسلام از شناسایی نظم عمومی طبیعت و اجتماع/تاریخ پا فراتر نهاده و در جهت تغییر جهان انسانی و تکامل پایان ناپذیر آن حرکت می کند. نکته شگفت انگیز آنست که روش تجربی – تعقلی حتی در خداشناسی و دیدگاه های هستی شناختی و فلسفی بازگو شده در قرآن نیز بکار می رود؛ انسان به گردش علمی در طبیعت و تاریخ و تعقل در آنها فرا خوانده می شود تا بپای خود سنن خدایی را بکاود و اصول عقاید توحیدی را فهم کند. رشد پیوسته انسان و پیشرفت پایدار جامعه انسانی در گرو کاربست این روش شناسی است؛ در حالیکه پذیرش تعبدی و نا آگاهانه اصول عقاید توحیدی می تواند عصبیت های کور برانگیزد و به تباهی فرد و ویرانی جامعه بیانجامد. در قرآن، تجربه پدیده های طبیعی و تاریخی پایه تعقل است و استدلال های قرآن برخلاف کلی نگری منطق صوری بریده از تجربه بر جزئی نگری و مشاهدات عینی در طبیعت و تاریخ استوار است؛ ایمان به اصول عام جهان بینی توحیدی نیز تنها در بازنگری جهان بیرونی و بازاندیشی عقاید قبلی تقویت شده و راهگشای اصلاح فرد و اجتماع می گردد. "