نام اصلی : ژان پل شارل ایمار سارتر
زادگاه : پاریس
ملیت : فرانسوی
تاریخ تولد : 21 ژوئن سال 1905
پیشه : نویسنده، روزنامه نگار، نمایش نامه نویس، فیلمنامه نویس، فعال سیاسی، منتقد
بیشتر...
تاریخ وفات: 15 آپریل 1980
علت فوت: بیماری ریوی
ژان پل شارل ایمار سارتر در 21 ژوئن 1905 در پاریس بدنیا آمد. درکودکی پدر و بینایی چشم راست خود را از دست داد. کودکی اش را با مادر و پدربزگش گذراند، نوجوانی اش با ناپدری و مادر در شهر لاروشل بود تا اینکه به پاریس رفت و در رشته های گوناگونی تحصیل کرد. با سیمون دوبوآر، فیلسوف، نویسنده و فمنیستی پرآوازه قرن بیستم، آشنا شد که این آشنایی تا نیم قرن بعد و زمان مرگش ادامه داشت. در جنگ جهانی دوم شرکت کرد و تحت تاثیر فلسفه ی آلمان-هایدیگر و هوسرل- مارکس و کانت مفاهیم فلسفی عمیق و جذابی را مطرح کرد که هنوز در کرسی دانشگاه ها و محافل ادبی، دینی، سیاسی و فلسفی مورد بحث و گفتگو است. تهوع، دیوار، هستی و نیستی، راه های آزادی و اگزیتانسیالیسم و اصالت بشر از جمله آثار مهم وی هستند. در نهایت در سال 1973 بیناییش را بطور کامل از دست داد و دیگر نتوانست مثل قبل بنویسد ولی همچنان در مجالس شرکت می کرد. سرانجام در 15 آپریل 1980 در بیمارستان چشم از جهان فرو بست.
.jpg)
ژان پل شارل ایمار سارتر (Jean-Paul Charles Aymard Sartre) ، فیلسوف، نویسنده، منتقد، فعال سیاسی، نمایشنامه نویس، واگزیستنانسالیست فرانسویست که در 21 ژوئن 1905 در پاریس به دنیا آمد. پدرش، ژان باپتیست سارتر، افسر نیروی هوایی بود که در دو سالگی سارتر به علت بیماری خاصی همراه با تب از دنیا رفت و مادرش، آنه ماری شوآرتیز با سارتر به خانه ی پدری اش در مودون بازگشت. پدر آنه ماری، سارتر را با ریاضی و ادبیات کلاسیک در همان سنین طفولیت آشنا کرد و وی در خردسالی زبان آلمانی و فرانسوی آموخت. به علت بیماری آب مروارید چشم راستش، دچار زائده ای سفید دراین چشم شده که در نهایت، منجر به از دست دادن بیناییش شد. در دوازده سالگی با ازدواج دوباره مادرش، سارتر از او به شدت متنفر شد و اجبارا به شهرلاروشل با مادر و ناپدری که از دوستان پدرش بود عزیمت کرد. پس از پانزده سالگی به مدرسه ای شبانه روزی در پاریس رفت و در نوجوانی علاقمند به فلسفه از طریق نوشته ای از هنری برگسان، به نام زمان و اختیار آزاد، شد و در رشته های روانشناسی، تاریخ فلسفه، آموزگاری، منطق، فلسفه ی عمومی، اخلاق و جامعه شناسی و فیزیک تحصیل کرد. دوستی اش با ریمون ارون منجر به شرکت در جلسات هفتگی سمینارهای الکساندر کوجو سال ها ادامه پیدا کرد و نقطه عطفی در شکل گیری افکارسارتر شد. در سال 1929 در مدرسه ی نورمل، با سیمون دو بوار که آن زمان دانشجوی دانشگاه سوربن بود و بعدترها به فیلسوف، نویسنده و فمنیستی پرآوازه قرن بیستم مبدل شد، آشنا شد که این آشنایی ای زوج جدانشدنی، به یک ارتباط همیشگی و رمانتیک تبدیل شد. هر دو دانشجو بودند و وقتی که لیست دانشجویان نخبه و ممتاز منتشر شد تنها یک نفر بالاتر از دوبوآر بود که آن یک نفر کسی جز سارتر نبود. بیش از نیم قرن با هم بودند و دوبوآر معتقد برابری زن و مرد، هیچگاه آزادی فردیش را قربانی "عشق ضروری " خود و سارتر نکرد. سارتر موقعی که مجبور شد برای تحصیل از دوبوآر جدا شود به او پیشنهاد ازدواجی داد که بلافاصله رد شد و دوبوآر بعدترها گفت که حتی لحظه ای به ازدواج با او فکر نکرده است. سارتربا یک بورس تحصیلی به آلمان رفت واز نزدیک به مطالعه فلسفه فیلسوفان آلمانی چون هایدیگروهوسرل پرداخت.
.jpg)
درجنگ جهانی دوم به ارتش و قسمت هواشناسی پیوست و یک سال اسارت محرکی برای نوشتن اثر بزرگش بنام هستی و نیستی شد. زمانه ی نوین، مجله ای بود که توسط او منتشرمی شد و پس از اتمام جنگ، اگزیتانسیالیسم را معرفی کرد. از ادغام فلسفه و ادبیات اولین داستان فلسفی خود را، تهوع، در سال 1938 به تحریر آورد که در آن، داستان شخصی منزوی را روایت می کند که عاشق ادبیات و موسیقی و تاریخ و دچار تهوعی است که از اندیشیدن آمده و سوالات بنیادین در هستی که ما چرا وجود داریم. پس از این کتاب، مجموعه داستان دیوار را نوشت و از طرفداران آزادی اختیار انسان و کمونیسم پاریس بود؛ با این شعار که انسان محکوم به آزادی است، تبدیل به یک چهره معروف با عنوان روشنفکر سیاسی شد.
در سال 1964 برنده جایزه نوبل ادبیات شد؛ که هیچوقت آن را نپذیرفت به این دلیل که نمی خواست نامش تعلق به سازمانی پیدا کند.
تا آخرین روزهای عمرش با سیمین دوبوار در ارتباط بود و همیشه رد دختری در رابطه آن ها دیده می شد؛ اغلب دلیل حضور این نفر سوم را گرایش های نامعمول سیمین دوبوار و سارتر می دانند. از آن جایی که ازدواج را امری بورژوایی می دانستند هیچوقت ازدواج نکردند. بیانکا لامبلین یکی از دخترانی بود که برای مدتی در ضلع سوم مثلثی که سارتر و دوبوآر می ساختند قرار گرفت و سرانجام بعد از چندین سال، در 1994 سکوتش را شکست و کتاب رابطه ننگین را منتشر کرد که در آن مدعی می شود دوبوآر در سی سالگی اش از او که دانش آموزی هفده ساله بوده مدت ها سواستفاده جنسی و سپس او را وارد رابطه ای سه نفره با خود و سارتر کرده است. بیانکا در هفتاد سالگیش با ابراز خشم قدیمی اش از معلمی که می توانسته مادرش باشد، می گرید و میگوید: "اوه...جوانی و حماقت هایش..." الگا نیز از دوستان دیگر بووآر بوده که رابطه ی این چنینی با این دو فیلسوف مطرح قرن بیستم داشته است.
.jpg)
از سال 1973 بیناییش را بطور کامل از دست داد و دیگر نتوانست مثل قبل بنویسد ولی همچنان در سخنرانی ها و مصاحبه ها و مجالس شرکت می کرد. سرانجام در ساعت نه شب 15 آپریل 1980 در بیمارستان پس از 75 سال بیداری، برای همیشه چشمانش را بست و آرمید. سه سال بعد سیمون دو بوار کتابی به نام تشریفات خداحافظی در وصف مرگ وی نوشت و سه سال بعدش در گورستان مون پارناس پاریس به او پیوست.
نوشتن از سبک سارتر کاری فراتر از مجال و هدف این نوشته است و صدها کتاب و بیشمار مقاله تا بحال در مورد هر کتاب و ایده های این فیلسوف نوشته شده است و تا ابد نوشته خواهد شد. در این بخش تنها به سه فلسفه وی به طور گذرا و خلاصه نگاهی می کنیم؛ بهتر است برای کسب اطلاعات بیشتر و عمیقتر در مورد اگزیستانسیالیم، نگاه، اخلاق، اهمیت و خطر دیگری، بودن در خود و بودن برای خود، مشقت شناخت خود، بارمسئولیت و دیگر مفاهیمی که سارتر از آنها نوشت، به منابع دیگری رجوع شود.
سارتر پدر اگزیستانسیالیم و در واقع، اختیار مطلق انسان است که وجود هرگونه نیروی خارجی مثل خواست خدا، سرنوشت، تقدیر و جبر را نفی می کند. به نظر سارتر، خدا وجود دارد ولی خدا انسان را به حال خود رها کرده و تنها جبر، قدرت اختیار مطلق است که انسان را در برابر همه چیز مسئول می داند تا جایی که سارتر خود را مسئول جنگ جهانی دوم می داند. برای سارتر، زندگی چیزی نیست جز معنی ای که انسان به آن می بخشد. اگزیستانسیالیسم ها معتقند: بودن و وجود بی معنی و هیچ است. زندگی بی معنی است. مردن نهایت پوچی است که هرچه زندگی ساخته را ازبین میبرد. تولد و مرگ تصادفی است و خدایی وجو ندارد. تنها راه حل این پوچی، اختیار است؛ تنها اختیار و انتخاب انسان را از این تهوع پوچی نجات می دهد.
فلسفه ی نگاه که در نمایشنامه دوزخ یا خروج ممنوع یا اتاق بسته او مطرح شد، یکی از جذاب ترین و عمیق ترین مباحث فلسفی بود که به مسئله ی نگاه می پردازد. به نظر سارتر، وجود دیگری که به شخص نگاه می کند، مسلم است برای وجود خود. درواقع یک شخص با نگاه فرد دومی عینیت می یابد و انسان، در وجود خود، وجود دیگری را می یابد که در عین جدا بودن از او، با او در ارتباط است. سارتر شخصی را مثال می زند که در حال نگاه کردن به داخل اتاقی از طریق جای کلید است. این شخص متوجه فعل خود و حتی خودش نیست و حس می کند باید دزدکی بداند داخل اتاق چه خبراست و این کار را انجام می دهد تا وقتی که فردی دیگر از راه می رسد و او را مشغول این کار می بیند. نگاه فرد دوم او را با خودش و کارش روبرو می سازد و در واقع خودش را به خودش نشان می دهد و فعلش را منعکس و بیدارش می کند. فرد به خودش می آید و متوجه عملش می شود و احساس شرم می کند. سارتر می گوید: «من از خودم از آن گونه که در برابر دیگران جلوه می کنم، شرمسارم.» در واقع نگاه دیگری به شخص این فرصت را می دهد که از دریچه چشم دیگری خودش را ببیند و شخص در واقع چیزی می شود که دیگری او را می بیند و قضاوتش می کند. طبق سارتر، نگاه دیگری، آزادی شخص را گرفته و او را نسبت به بودن خود هشیار می کند در حالی که چاره ای جز تحمل ندارد. سارتر این نگاه دیگری را عذاب آور دانسته و اذعان می کند که شخص تبدیل به ایده و شی می شود که آن دیگری که به او می نگرد از او می سازد و با نگاه صاحب آن شخص میشود: «من از سنگینی نگاه دیگری بر خود آگاهم و می دانم او با نگاه خود، مرا به یکی از اشیای پیرامونش فرو می کاهد. به همین دلیل در برابر هجوم نگاه او بی دفاع می مانم ". انسان ها با نگاه کردن صاحب هم شده و همدیگر را تبدیل به شی می کنند و این، آزادی آن ها را صلب می کند و تا او به ما می نگرد ما برده ی او میشویم و به محض اینکه ما به او می نگریم، او برده ما می شود پس این رابطه با دیگران همیشه ترکیبی از خصومت و وابستگی است. در واقع زندگی جمعی اجتناب ناپذیر انسان را در ارتباط با دیگری قرار می دهد که مدام او را قضاوت می کند با نگاهش و او را در دوزخی همواره، شرم، وعذاب ذهنی قرار می دهد.»
فلسفه ی اخلاق سارتر در کنار اختیار مطلق مطرح می شود که بسیار به اخلاقیات امنول کانت شبیه است با این تفاوت که سارترمعتقد است که انسان تنها خودش در برابر کارها و تصمیماتش مسئول است و یک تصمیم زمانی اخلاقی و درست است که اگر هر فرد در جایگاه آن شخص و در آن شرایط قرار بگیرد همان کار را موجه انجام دهد. در واقع درستی یک عمل، نمی تواند یک ترازوی جهانی داشته باشد و تنها میزان اشتیاق و تمایل یک فرد برای به عهده گرفتن مسئولیت آن فعل و تصمیم مشخص کند.
.jpg)
https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%86-%D9%BE%D9%84_%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B1
لینک کوتاه
http://ketabch.in/a/1741
