دانلود کتابهای اسدی توسی

ابونصر علی بن احمد اسدی طوسی

ابونصر علی بن احمد اسدی طوسی شاعر، نویسنده ایرانی قرن پنجم هجری و سراینده اثر حماسی گرشاسپ نامه است. او در توس خراسان چشم به جهان گشود. کنیه او را در مجالس المومنین و مجمع الفصحا ابونصر و در دیباچه لغت فرس، که در سال ۱۳۰۳ هجری نگاشتند، ابومنصور آمده است. لقب یا تخلص او اسدی بوده است که خود را بدین نام خوانده و سرگذشت نویسان هم به همین شیوه از او نام بردند. قاضی نورالله ششتری از فرهنگ لغات فرس نوشته خود اسدی و گفته خود او نقل می کند که تبار اسدی به پادشاهان عجم می رسد و نویسنده مجمع الفصحا هم به پیروی از او، بی آنکه سند خود را بنویسد، تبار وی را به شهریاران ایران می رساند؛ ولی بر پایه گفته بدیع الزمان فروزانفر، در نسخه خطی و چاپی فرهنگ اسدی از آنچه قاضی نورالله نوشته اثری نیست و از آن گذشته، «اسدی» نسبتی است به چندین قبیله عرب که از آن ها در «الانساب» یاد شده و شماری از گذشتگان بدین نسبت شهرت یافته اند، اگرچه ممکن است نسبت او به اسد از جهت ولاء باشد چنان که بسیاری از ایرانیان به همین نظر به قبایل عرب منسوب شده اند. بر پایه گفته فروزانفر، در اینکه اسدی زاده شهر توس بوده است، هیچ تردید نیست، چرا که همه سرگذشت نویسان او در این باره با هم همداستان هستند و خود اسدی توسی نیز در پایان الابنیه مقدمه گرشاسپ نامه نیز چنین نوشته است.

بر پایه افسانه ای که دولتشاه آورده، اسدی استاد فردوسی بوده است و چون او را به سرودن شاهنامه برانگیختند، پیری را بهانه کرد و به جای خویش، فردوسی را به سرودن شاهنامه برانگیخت و هنگامی که فردوسی پس از فرار از غزنین به طوس بازگشت و وفاتش در رسید، اسدی را نزد خویش فرا خواند و سرودن مابقی شاهنامه را به او سپرد. اسدی در یک شبانه روز چهارهزار بیت سرود و در آن هنگام فردوسی هنوز زنده بود و هنگامی که آن بیت ها را خواند، بر ذهن استاد خویش آفرین گفت. بر پایه گفته خالقی مطلق در دانشنامه ایرانیکا، این گزارش به طور قطع ساختگی است. اگر بخواهیم اسدی را استاد فردوسی بشماریم، آنگاه او باید ۱۵۰ سال زیسته باشد که پذیرفتنی نیست. سرگذشت نویسان بعدی نیز به نوشته های دولت شاه استناد کرده و این افسانه را آورده اند. بر پایه گفته تقی الدین کاشی، اسدی با فردوسی «نسبت خویشی و قرابت» داشته است، اما خود او به گفته دولتشاه که بخش پایانی شاهنامه که دولتشاه گفته «از اول استیلای عرب است بر عجم در آخر شاهنامه» بر دیده تردید نگریسته است.

از پاره ای از مطالبی که در گرشاسپ نامه آمده به خوبی پیداست که اسدی افزون بر چیره دستی در شعر و حماسه سرایی، در علوم دینی، فلسفه، تاریخ، جغرافیا و نجوم نیز آگاهی های چشمگیر داشته است و در همین منظومه چنان به موضوعات دینی و حکمی توجه نشان می دهد که او را «حکیم» لقب داده اند. اسدی با دیوان های شعرای عرب نیز آشنایی داشته و پاره ای مضامین آن ها را در گرشاسپ نامه به کار برده است. چنان که فروزانفر نشان می دهد، مضمون دو بیت از اسدی با دو بیت از متنبی شاعر پرآوازه عرب به خوبی تطبیق می کند.

 

 

اسدی سرودن گرشاسپ نامه را در پیرامون سال ۴۵۵ هجری قمری در نخجوان و به درخواست محمد بن اسماعیل حصی (یا حصنی) ، وزیر ابودُلَف شَیبانی و برادرش ابراهیم، آغاز کرد و آن را در سال ۴۵۸ قمری به پایان رسانده و آن را به امیر پیشکش کرد. گرشاسپ نامه نزدیک به ۹ هزار بیت در بحر متقارب دارد؛ کهن ترین دست نوشته آن در ماه سفر سال ۸۰۰ قمری رونویسی شده است و نزدیک به ۷ هزار بیت دارد. در گرشاسپ نامه، ماجراهای گرشاسپ، پدربزرگ رستم که از تخم جمشید بوده و در خدمت ضحاک است، روایت می شود. در تاریخ سیستان و مجمل التواریخ روایت هایی درباره کتابی به نام «کتاب گرشاسپ» یا «اخبار گرشاسپ» نوشته ابوالمعید بلخی آمده است که نشان می دهد این کتاب منبع اسدی توسی برای سرودن گرشاسپ نامه بوده است. اینگونه به نظر می رسد که اسدی توسی می خواسته گرشاسپ را برتر از رستم، دیگر پهلوان اسطوره ای ایرانی نشان دهد، اما بر پایه گفته خالقی مطلق، چندان در این راه کامیاب نبوده است. دغدغه اصلی اسدی توسی قافیه پردازی است، از این رو تک بیت ها بر کل داستان در اولویت هستند. او از اصطلاحات کهن فارسی و عبارات عربی بهره برده است. در گرشاسپ نامه شاعری، زبان شناسی، فلسفه و عرب گرایی اسدی نمایان است، اما بلوغ، حکمت، میهن پرستی و جهان بینی که در شاهنامه هست، در گرشاسپ نامه دیده نمی شود. گرشاسپ نامه منظومِ اسدی توسی با اصل داستان تفاوت چندانی ندارد و به گفته فروزانفر، اسدی به طور قطع از تصرف و تغییر در آن خودداری کرده و به آن سخنی نیفزوده و اصل قصه را تغییر نداده، چنان که از سنجش آن با داستان گرشاسپ که در آغاز تاریخ سیستان آمده و از روی کتاب ابوالموید نوشته شده، روشن می گردد.

اسدی در نزدیکی های سال ۴۶۵ قمری درگذشت و در کوی سرخاب تبریز به خاک سپرده شد و گورستان محل دفت او بعدها به مقبره الشعرا نامبردار گشت. از این رو شاید بتوان گفته که اسدی در پایان زندگی خویش در تبریز می زیسته است.

آثار:

• گرشاسپ نامه
• لغت فُرس
• مناظرات

 

آثار اسدی توسی که در کتابچین موجود است

1. کتاب گرشاسپ‌نامه اسدی توسی