کتاب شازده کوچولو

این کتاب فهرست ندارد.

شازده کوچولو، محبوب ترین کتاب قرن

شازده کوچولو احتمالا جزء اولین کتاب هایی است که هر کتاب خوانی حداقل یک بار آن را خوانده است و هر از گاهی دلش می خواهد آن را دوباره تورقی بزند. این کتاب که توسط نویسنده فرانسوی، اگزوپری، نگارش شده است توانست محبوبیت عجیبی در کل دنیا پیدا کند. از لحاظ منطقی شاید کمی سخت باشد پیدا کردن علت این محبوبیت اما از لحاظ قلبی و احساسی احتمالا شما نیز با من هم نظر باشید که این کتاب را می توان جز بهترین کتاب ها و البته جزء محبوب ترین کتاب قرن دانست.

وقتی می گویم از لحاظ منطقی نمی توانیم چندان برای این اثر علت محبوبترین را بیابیم. منظورم این است که در دنیای داستایوفسکی و چخوف و دیگر بزرگان رمان نویس و داستان نویس که جزء به جزء و خط به خط کتاب هایشان پر از علت و حسن است، شاهزاده کوچولو چیزی شبیه به معجزه محسوب می شود. بنابراین الان نیز از من انتظار یک نقد منطقی و براساس اصول نداشته باشید. آن چیزی که در این نقد بیشتر دوست دارم به آن بپردازم، حس جاری در این اثر می باشد. اثری که توانسته انسان را به انسانیت خود و عشق را به جایگاه اصلی خود بازگرداند. در آخر هم به طور مختصر تفاوت درونی این اثر با اثرهای بزرگانی چون داستایفسکی و ... را خواهیم گفت تا شاید کمی بتوانیم بزرگی کتاب کوچک و کم حجم شازده کوچولو را درک کنیم.

احساس و اهمیت آن در شازده کوچولو

اگر داستان شازده کوچولو را هم نخوانده باشید احتمالا قصه آن را بدانید و یا از دیگران به گونه های مختلفی شنیده باشید. در اینجا قصد ندارم داستان را برای شما شرح دهم. آنچیزی که در این قسمت برای من مهم است و دوست دارم توجه شما را به آن جلب کنم؛ چینش درست و دقیق عناصر پشت سر یکدیگر است. عناصری که در حقیقت یک نماد هستند اما تا زمانی که مخاطب و خواننده نخواهد آن ها هیچگاه نماد خود را لو نخواهند داد و به همان صورت برای مخاطب جلوه گری می کنند. یعنی روباه و خود شازده کوچولو و پادشاه و ... همه این ها گرچه یک نماد هستند، اما  آنچنان زیبا و درست ساخته و پرداخته شده اند که می توان آن ها را بدون نماد هایشان نیز قبول کرد.

در حقیقت نویسنده این کتاب توانسته، یک دنیای دیگر خلق کند. دنیایی که برای خودش هم مبهم بوده است. از این رو سعی نکرده با منطق خود آن دنیا را پر کند. بلکه به احساس خودش دنیا را شکل داده. سیاره اول که شازده کوچولو روی آن است دقیقا تنها مدروکات نویسنده از دنیای جدیدش است. درست همانقدر کوچک اما لطیف.

در حقیقت اگر بخواهید بدانید داستان از کجا شکل گرفته و شاکله اصلی داستان کجاست به سیاره اول برگردید. به آن لحظه ای برگردید که از حس غروب و طلوع آفتاب نوشته شده است. آن وقت متوجه خواهید شد که حس جاری در داستان از کدام سرچشمه بیرون آمده است.

نویسنده همراه با شازده کوچولو، شروع به سفر در دنیای جدید می کند و با یکدیگر دنیای جدید را کشف می کند. این دقیقا همان عامل پیروزی و موفقیت این کتاب بوده است. در حقیقت نویسنده هیچ برنامه ریزی ندارد و با اتفاقات، شازده کوچولو را به جلو پیش می برد.

شازده کوچولو و بزرگان ادبیات

همانطور که در بالاتر گفتیم این کتاب بیشتر بر پایه احساس بنیان گذاشته شده است. چرا که به عنوان خواننده میتوان این حس را از این کتاب به وضوح دریافت کرد. اما سوال اینجاست که مگر بزرگانی چون داستایفسکی در کتاب های چون خانه مردگان و یا ابله احساس به کار نبرده اند؟ ناگزیر به اعتراف هستیم که با قاطعیت بگویم. چرا. این کتاب ها و این نویسنده و امثال آن ها به احساس اهمیت ویژه ای می دهند و از آن بسیار خوب در نگارش ها و نوشته های خود استفاده می کردند. اما تفاوت بین شازده کوچولو و این چنین کتاب ها و بزرگان دقیقا در همان نحوه استفاده از احساس است.

شاید کمی گیج کننده باشد. اما بگذارید توضیح دهم. کتاب فوق بر اساس احساس نوشته شده است و این عقل و منطق است که در اختیار حس قرار گرفته است. از این رو  در بعضی از جاهای داستان نمی توان منطقی اتفاق صورت گرفته را توجیه کرد، زیرا عقل سکاندار قلم بوده است. اما در مورد قلم نویسندگانی چون چخوف و داستایفسکی دقیقا قضیه فرق می کند. کتاب های این بزرگان پر از استدلال های منطقی و عقلانی است. احساس به کار رفته در این کتاب ها هم با استدلال وارد می شود و با استدلال خارج می شود. این نیز دلیلش بخاطر سکان داری عقل بر قلم بوده است.

هیچ کدام از این دو بر یکدیگر برتری ندارند و ادبیات دنیای تفسیر به رای است. اما چیزی که مهم است این است که چون قلم شازده کوچولو از قلب پیروی کرده این چنین توانسته دنیا را مسحور خود کند. در بیان بهتر قلب و احساس اگزوپری توانسته قدرتمند تر از استدلال و قلم فوق العاده بزرگانی چون داستایفسکی و دیگران عمل کند.

به قلم: مرتضی ملک جاری