نقد و بررسی رمان جین ایر

معرفی اجمالی رمان جین ایر

جین ایر (Jane Eyre) در سال 1847 به قلم شارلوت برونته (Charlotte Brontë) منتشر شد. خواهران برونته اینبار هم توانستند اثری عاشقانه و تاثیر گذار خلق کنند. رمان داستان دختری به نام جین است که از کودکی تا زمان ازدواج و اتفاقاتی که برای شخصیت اصلی داستان رخ می دهد خواننده را با خود همراه می کند. روایتی عاشقانه که بسیار مناسب است برای مخاطبی که می خواهد به تازگی خوانش کتاب را شروع کند.

کوتاه از زندگی شارلوت برونته

شارلوت برونته در سال 1816 در دهکده ای در شهر بردفورد متولد شد. پدر او کشیش بود. شارلوت زندگی خود را در خانواده ای مذهبی به همراه 8 خواهر و برادر دیگرش تجربه کرد. چند سال بعد در سال 1824 او به همراه 4 خواهر و برادر دیگرش برای آموختن مسائل دینی راهی کلیسایی در لاکنشر شد. فضای رمان جین ایر و کودکی شخصیت داستان او بر گرفته از فضای سرد و روزهای غم بار شارلوت در این کلیسا است. او در همان سن کم در آنجا شاهد مرگ دو خواهر خود بر اثر بیماری سل بود. زمانی که شروع به خواندن کودکی جین ایر می کنید خواهید فهمید تنها کسی می تواند به این زیبایی آن شرایط سخت را بر روی کاغذ بیاورد که تجربه زندگی در آنجا را داشته باشدو همین طور تجربه تدریس خصوصی شارلوت در سال 1839 باز هم در خلق لحظه هایی که جین به عنوان معلم خصوصی در عمارت راچستر حضور دارد به او بسیار کمک کرد.

شارلوت نیر مانند دو خواهر دیگرش آن و امیلی به سرودن شعر نیز می پرداخت که در نهایت به صورت مجموعه ای شعر به چاپ رسید؛ که در ابتدا با استقبال زیادی مواجه نشد اما بعد از گذشت زمان مخاطب به غنای اشعار آنها و لطافت بیانش پی برد.

خواهران برونته

خواهران برونته نامی که وقتی میخواهی به نقد آثار یکی از آنها بپردازی ناخود آگاه نام دو خواهر دیگر نیز به میان می آید. نقاط مشترک داستان های آنها درون مایه های عاشقانه ای است که در هر کدام از آثار آنها به خوبی مشهود است. شخصیت های خلق شده در داستان های آنها چه شخصیت های مثبتی که آنها را تا مرز نابودی می برند و چه شخصیت های مثبتی که زاویه زیبای انسانیت را به تصویر می کشند آنقدر پیچیده هستند که نمی دانی هدف از خلق آنها سرگرم کردن مخاطب بوده است یا قصدشان خلق اسطوره ای بوده است.

هدف آنها تنها روایت داستانی عاشقانه نیست. بلکه اگر کمی دقیق تر به داستان های آنها نگاه کنیم شخصیت های آنها کسانی هستند که از عشق بریده اند مانند راچستر در رمان جین ایر آنها به شخصیت هایشان که در این زندگی از سختی ها جان به در برده اند فرصت تجربه عشق را می دهند همان چیزی که مخاطب همواره در زندگی روزمره خود خواهان آن است. خواهران برونته می دانند مردم زمان خود و حتی آینده از زندگی خود چه می خواهند درست همان لحظه ای که قهرمان داستان در سختی هایش دست و پا می زند اهرم اصلی داستان یعنی عشق وارد می شود به زندگی او رنگ و معنای جدیدی می بخشد.

نقد رمان

در میان آثار خلق شده توسط خواهران برونته " جین ایر" برای مخاطب قابل درک تر است و این به دلیل چندین نکته است اول از همه کودکی جین همان روایت کودکی شارلوت است. داستان ازداوج راچستر با برتا همان داستان همیشگی است که در همه ی دوران های تاریخ آن را شنیده ایم شروعی عاشقانه به خاطر ثروت که پایانی تاریک دارد؛ و در نهایت حضور جین به عنوان معلم سر خانه و آغاز عشق میان او و راچستر به همراه خلق صحنه ای که فقط از قلم توانمند شارلوت بر می آید. تمامی این عناصر و دلایل در کنار هم به خلق داستانی منجر شده است که مخاطب بعد از خواندن آن با تمام شخصیت های داستان می تواند همراه شود چه مخاطبی که در شرق زندگی کرده باشد و تصویری از آن نوع زندگی نداشته باشد چه مخاطبی که در دل آن جامعه زندگی کرده باشد.

روایتی از گذشته

داستان از میان خاطرات جین ایر روایت می شود. جین بعد از گذشت ده سال از اتفاقات رخ داده و ماجرای عاشقانه اش با راچستر به روایت زندگی اش می نشیند اما اینبار وقتی به مرور قصه زندگی اش می پردازد مخاطب کاملا درک می کند که میان احساسات اکنون او و زمان وقوع داستان بسیار تفاوت وجود دارد قهرمان داستان اکنون دارای احساسات و تفکری پخته تر نسبت به گذشته است. خاطرات ما را به ده سالگی جین می برد. کودکی سخت قهرمان زن داستان، که پدر و مادر خود را از دست داده است و مورد بی مهری اطرافیان قرار می گیرد و در نهایت قدم گذاشتن به مدرسه شبانه روزی که از او دختری صبور و مستقل می سازد و این مقدمه ای است برای آغاز زندگی جین ایر در دنیایی که تاکنون تجربه زیست در آن نداشته است.

زمانی که ما قصه ی زندگی فردی را از زبان خودش با گذشت زمان می شنویم با توجه به تغییرات افکار آن فرد و نگاه او به زندگیش نمی توانیم با وقایعی که شرح می دهد به خوبی همراه شویم؛ اما شارلوت با آوردن راوی دیگری در داخل خاطرات جین که گاه از نگاه سایر افراد داستان است و گاه از نگاه خود جین در همان سال های زندگی اش توانسته توازنی میان روایت قصه در زمان حال و گذشته برقرار کند و این باعث باور پذیر شدن داستان از زبان شخصیت اصلی داستان می شود و خواننده را در غم و شادی هایش همراه می کند.

آغاز یک عشق

ابتدا نگاهی کنیم به زندگی راچستر مردی که جین ایر عاشقانه او را دوست می دارد. مرد جوانی از خانواده طبقه متوسط که به خاطر ثروت به ازدواج با برتا تن می دهد. بعد از محقق شدن این امر برتا برای او تمام می شود و این تصویر با حبس کردن او در اتاق زیر شیروانی عمارت راچستر توسط شارلوت خلق می شود. این احساس اسارت را مخاطب با قدم گذاشتن جین ایر به عنوان معلم تنها دختر راچستر و یا کمی قبل تر با برخورد اول جین با راچستر کاملا درک می کند. فضایی که نویسنده با هوایی مه آلود و بارانی آن را توصیف می کند. کمی که در داستان پیش می رویم با آغاز اولین جرقه های عاطفی میان جین و راچستر فضای اسارت خانه دیگر بر سینه مخاطب سنگینی نمی کند، اما او هر لحظه منتظر اتفاقی است تا این عشق نو پا را از پای در آورد و این احساس با شنیدن کلماتی که در کلیسا هنگام ازدواج جین و راچستر گفته می شود و مانند تیر خلاصی به پیکر این عشق می خورد تکمیل می شود.

آغازی دوباره از میان خاکسترهای عمارت راچستر

برتا شخصیت خلق شده توسط شارلوت که خواننده با خواندن داستان، تنها تصویر یک زن دیوانه اسیر را برای خود متصور می شود در ادامه داستان به گونه ای وارد می شود که مخاطب را دچار شک می کند. اگر بخواهیم از نگاه شارلوت در زمان خلق این داستان به این شخصیت نگاه  کنیم می بینیم این کتاب درست در همان زمانی به رشته تحریر در آمد که نویسندگان در حال نشان دادن چهره ای دیگر از زنان در جامعه مرد سالار آن دوره بودند. برتا نماد زنی است که با اینکه او را دیوانه خطاب می کنند و در تمام مدت داستان در اتاق زیر شیروانی زندانی است؛ اما سایه حضور او در همه جای عمارت است. او حتی بدون حضور هم می تواند قدرت زن بودن خود را به رخ خواننده بکشد و این قدرت با رفتن جین ایر و به ظاهر پایان یافتن عشق او و راچستر به اوج خود می رسد؛ اما این پایان کار برتا نیست صحنه ی قدرت نمایی در میان به آتش کشیدن عمارت و پرواز او از پشت بام آنجاست که می توان گفت نشان دهنده آزادی او از آن اسارت و پایان زندگیش بود.

همان لحظه ای که مخاطب در آن طرف دیگر داستان در حال خواندن زندگی جین بعد از رفتن از عمارت راچستراست. نویسنده با ندایی درونی جین ایر نگاه مخاطب را به سمت عمارت سوخته راچستر بر می گرداند که قرار است دوباره عشقی نیمه تمام در آن به نقطه کمال خود برسد.

اقتباس های سینمایی

جین ایر از آن دست داستان های عاشقانه ای است که تا کنون توجه سینماگران بسیاری را به خود جلب کرده است تا کنون شش اثر سینمایی اقتباس شده از این رمان بر روی پرده سینما رفته استو اولین بار در سال 1934 کریستی کابان به ساخت فیلمی بر اساس این رمان شارلوت برونته پرداخت. آخرین اثر سینمایی که اقتباسی از این کتاب است در سال 2011 به کارگردانی کری فوکوناگا مقابل دوربین رفت.

من در نابودی درختان نقشی نخواهم داشت!

خواندن بعضی از کتاب ها را باید مانند دارو برای تمام افراد تجویز کرد. در انتها من هم به عنوان یک دوست پیشنهاد می کنم خواندن کتاب عاشقانه جین ایر به قلم شارلوت برونته با ترجمه مرضیه خسروی که توسط انتشارات روزگار منتشر شده است را در سایت کتابچین از دست ندهید. متن اصلی کتاب به زبان انگلیسی به صورت رایگان بر روی سایت کتابچین قرار دارد. با این روش خواندن به قطع نشدن درختان کمک می کنید و همین طور نگاه جدیدی از عشق را با جین ایر تجربه خواهید کرد.

ویکی پدیای رمان جین ایر

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%DB%8C%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1

به قلم مینو مرتضایی