کتاب کمدی الهی (دوزخ)

مقدمه
ديباچه اول: جنگل تاريك
ديباچه دوم: آغاز سفر دوزخ
ديباچه سوم: دروازه دوزخ
ديباچه چهارم: طبقه اول، ليمبو
ديباچه پنجم: طبقه دوم، شهوت‌پرستان
ديباچه ششم: طبقه سوم، شكم‌پرستان
ديباچه هفتم: طبقه چهارم، خسيسان و مسرفان، طبقه پنجم، خشمگينان
ديباچه هشتم: طبقه پنجم، خشمگينان شهر ديس
ديباچه نهم: طبقه ششم، زنديقان
ديباچه دهم: طبقه ششم، زنديقان
ديباچه يازدهم: طبقه ششم، زنديقان
ديباچه دوازدهم: طبقه هفتم، حلقه اول، متجاوزان به حقوق ديگران
ديباچه سيزدهم: طبقه هفتم، حلقه دوم، متجاوزان به حقوق خويش
ديباچه چهاردهم: طبقه هفتم، حلقه سوم، متجاوزان به حقوق خداوند
ديباچه پانزدهم: طبقه هفتم، حلقه سوم، متجاوزان به طبيعت
ديباچه شانزدهم: طبقه هفتم، حلقه سوم، متجاوزان به طبيعت
ديباچه هفدهم: طبقه هفتم، حلقه سوم، متجاوزان به طبيعت و هنر
ديباچه هجدهم: طبقه هشتم، فريبكاران، گودال اول: دلالان محبت و گمراه‌كنندگان، گودال دوم: چابلوسان
ديباچه نوزدهم: طبقه هشتم، فريبكاران، گودال سوم: فروشندگان اموال و مقامات مذهبي
ديباچه بيستم: طبقه هشتم، فريبكاران، گودال چهارم: طالع‌بينان و غيب‌گويان
ديباچه بيست و يكم: طبقه هشتم، فريبكاران، گودال پنجم: دلالان مفسد
ديباچه بيست و دوم: طبقه هشتم، فريبكاران، گودال پنجم: دلالان مفسد
ديباچه بيست و سوم: طبقه هشتم، فريبكاران، گودال ششم: رياكاران
ديباچه بيست و چهارم: طبقه هشتم، فريبكاران، گودال هفتم: دزدان
ديباچه بيست و پنجم: طبقه هشتم، فريبكاران، گودال هفتم: دزدان
ديباچه بيست و ششم: طبقه هشتم، فريبكاران، گودال هشتم: مشاوران پليد
ديباچه بيست و هفتم: طبقه هشتم، فريبكاران، گودال هشتم: مشاوران پليد
ديباچه بيست و هشتم: طبقه هشتم، فريبكاران، گودال نهم: تفرقه‌افكنان
ديباچه بيست و نهم: طبقه هشتم، فريبكاران، گودال دهم: تحريف‌كنندگان
ديباچه سي‌ام: طبقه هشتم، فريبكاران، گودال دهم: تحريف‌كنندگان
ديباچه سي و يكم: غولان، محافظان گودال مركزي
ديباچه سي و دوم: طبقه نهم، خيانتكاران، قسم اول: سراي قابيليان، قسم دوم: آنته نورا
ديباچه سي و سوم: طبقه نهم، خيانتكاران، قسم دوم: آنته نورا، قسم سوم: پتولومئا
ديباچه سي و چهارم: طبقه نهم، خيانتكاران، قسم چهارم: سراي يهودايي‌ها

مجموعه کمدی الهی روایت سفری خیالی است که در آن مسافر از منتهای حقارت و پستی به حد اعلای جلال و سعادت می‌رسد و از سرمنشا همه شرارت‌ها گذر می‌کند و به منبع همه پاکی‌ها می‌رسد. جدا از صورت ظاهری، جنبه فلسفی عمیقی در این مجموعه نهفته است که به گفته خالق آن باید از ورای الفاظ و با دیده بصیرت به راز پنهان آن پی برد.

دانته آلیگیری شاعر ایتالیایی متولد قرن سیزده میلادی، این مجموعه را به صورت قسمت‌های سه‌گانه دوزخ، برزخ و بهشت در قالب صد سرود به نظم درآورده است. هر یک از قسمت‌های این سه‌گانه شامل سی و سه سرود می‌شوند. در ابتدای قسمت دوزخ، یک سرود اضافی وجود دارد که می‌توان آن را به‌عنوان مقدمه‌ای برای همه مجموعه کمدی الهی قلمداد کرد.

در سرتاسر کمدی الهی افسانه‌های اساطیری یونان و روم باستان با اعتقادات مسیحی درآمیخته شده است. این ترکیب که شاید کفرآمیز تلقی شود، باعث شده است که این مجموعه تبدیل به اثری جهان شمول شود و مربوط به یک فکر و آیین خاصی نباشد و برای تمام بشریت باشد.

دانته در این سفرنامه خیالی، خود مظهر انسان است که در شاهراه زندگی در حال حرکت است و در نیمه راه ناگهان خود را در جنگلی تاریک و ترسناک می‌یابد. مراد از این جنگل تاریک همان خطا و گناه است که انسان را از راه راست منحرف می‌سازد. در این جنگل ظلمانی، دانته کوهی پرفروغ را در دوردست می‌بیند که همان کوه سعادت و رستگاری است و رهسپار آن‌جا می‌شود. در راه سه حیوان درنده (پلنگ، شیر و گرگ) به نوبت راه را بر او می‌بندند. این سه حیوان مظهر امیال نفسانی هستند که همیشه انسان را از رسیدن به معنویات باز می‌دارند. دانته ناگزیر راه بازگشت به درون دیار تاریکی را در پیش می‌گیرد. اما در لحظه‌ای که نزدیک است به طور کامل نومید شود، مرشد و راهنمایی برای او تجلی می‌یابد. این مرشد، ویرژیل شاعر رومی است که پیش از دانته می‌زیسته است. ویرژیل مظهر عقل و منطق است. ویرژیل به دانته می‌فهماند که تا از وادی گناه عبور نکند و پشیمان از کرده خود نشده باشد، نمی‌تواند از کوه رستگاری بالا رود و برای این کار باید مسیر طولانی‌تری را طی کرد. دانته در نخستین مرحله از سفر پرماجرای خود به همراه ویرژیل وارد دوزخ می‌شود.

دوزخی که دانته توصیف کرده است، سرشار از تمثیل و استعاره‌های معنوی است. این دوزخ، شامل نه طبقه است که هر طبقه مختص نوع خاصی از گناه و مرتکبان آن است. دوزخ از زیر قشر زمین آغاز شده و به نقطه مرکزی کره خاکی پایان می‌پذیرد که همان طبقه آخر است و در آن‌جا شیطان قرار دارد.

دانته و ویرژیل از طبقات مختلف دوزخ گذر می‌کنند و گناهکاران مختلف را می‌بینند و ناظر عذاب آن‌ها می‌شوند. عذاب‌هایی که گاه از روی دلسوزی، اشک در دیدگان دانته جاری می‌کند و گاه از فرط وحشت مو بر تنش راست می‌کند. هر چه در دوزخ پیش می‌رود، نسبت به گناهکاران و عذاب آن‌ها سنگدل‌تر می‌شود. زیرا حس بخشش در برابر گناه، ضعفی است که مانع جدایی دل از گناه و گناهکاری می‌شود.

دوزخ دانته سرای تاریکی و وحشت و زشتی است. آن‌چه که با ماهیت این دوزخ عجین شده، محرومیت ابدی از امید است. همه گناهان و گناهکاران در این دوزخ جای دارند. هر قدر گناهی سنگین‌تر باشد، مرتکب آن گناه در طبقه پایین‌تری از دوزخ قرار می‌گیرد.

گناهان به دو دسته کلی گناهان زیاده‌روی و گناهان بدخواهی تقسیم‌بندی می‌شوند. گناهان دسته اول آن‌هایی هستند که اگر حد اعتدال در مورد آن‌ها رعایت شود، به خودی خود گناه نیستند ولی همین که از حد اعتدال تجاوز شود گناه می‌شوند. از این دسته می‌توان به غریزه جنسی، شکم‌پرستی و خشم اشاره کرد. گناهان دسته دوم آن‌هایی هستند که با سوء نیت و قصد بد صورت گرفته‌اند. این دسته شامل گناهان ناشی از زورگویی و تجاوز و گناهان ناشی از مکر و نیرنگ هستند. در این دسته‌بندی گناهان، گناه ناشی از حیله و نیرنگ بدترین آن‌ها است.

طبقه نهم، یعنی طبقه ظلمات و سرمای مطلق، مخصوص بدترین دسته از تمام گناهکاران یعنی خیانتکاران است. این ظلمات و سرما مظهر انکار محبت و عشق از سوی گناهکاران است. در مرکز این طبقه شیطان، بزرگترین مظهر خیانت به خداوند جای دارد و گناهکار بزرگ بعدی در این طبقه، یهودا است که به حضرت عیسی (ع) خیانت کرد.